Praca w opiece w Niemczech w ostatnich kilkunastu miesiącach łączy się istotnie z problematyką koronawirusa SARS-CoV-2, który wywołuje chorobę COVID-19. Bez względu na osobiste poglądy opiekunek i opiekunów osób starszych, muszą się oni podporządkowywać pewnym regułom prawnym i zasadom administracyjnym. Szczególny nacisk w tym obszarze kładzie się na zasady przekraczania granic – w tym granicy zewnętrznej Unii Europejskiej (EU -Binnengrenzen) jak i wewnętrznej granicy państwowej Polska – Niemcy – Polska. W Niemczech od 23 sierpnia 2021 roku wprowadzono dodatkowo zasady dostępu do miejsc publicznych w zależności od tego, czy dana osoba jest zaszczepiona lub ma status ozdrowieńca.
Niemieccy klienci coraz bardziej przywiązują uwagę do tego, czy do pracy w opiece nad ich bliskimi przyjadą osoby, które posiadają unijne zaświadczenie cyfrowe COVID (digitale COVID-Zertifikat). Potocznie na to zaświadczenie mówi się „paszport covidowy” (CovPass). Jest to dokument wprowadzony rozporządzeniem unijnym z dnia 1 lipca 2021 roku. Wiąże się to dosyć ściśle z praktyką sprawowania opieki nad osobami starszymi, zwłaszcza w zakresie pełnienia funkcji towarzysza społecznego. Polityka dostępu do miejsc publicznych w Niemczech zwana 3-G (geimpft, getestet genesen), ogranicza mocno możliwość pójścia np. niezaszczepionej opiekunki do kawiarni, towarzyszenia podopiecznym podczas wizyty u lekarza czy na spotkaniu dla seniorów. Dla tych opiekunów i opiekunek osób starszych, które nie posiadają „paszportu covidovego” pozostaje konieczność wykonywania testów, lub czekanie na podopiecznego na zewnątrz. Niektóre opiekunki skarżą się mocno na ten element niemieckiej polityki związanej z ograniczaniem rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2.
Opiekunowie osób starszych z Polski, którzy przyjeżdżają do Niemiec do pracy to często osoby w wieku 50+, obciążone bagażem schorzeń, które nie pozwalają na wykonanie szczepienia. Zdecydowani przeciwnicy szczepień i osoby, które negują istnienie nowego koronawirusa są mocno oburzeni konieczności poddania się przepisom. Są też tacy opiekunowie, którzy ze względu na to zmienili swoją sferę aktywności zawodowej z pracy w opiece w Niemczech na inne zajęcia w kraju, ponieważ nie chcą ani przyjąć szczepienia ani poddawać się testom. W ogólnej liczbie domowych opiekunów osób starszych jest to marginalna grupa.
Szczepienia osób starszych w Niemczech, tak samo jak w Polsce, przebiegają najsprawniej. Według danych RKI na dzień 4 listopada 2021 roku, w grupie wiekowej 60+ w pełni zaszczepionych jest 85,4% osób. Najwyższy poziom zaszczepienia seniorów osiągnięto w Saarland, gdzie szczepionkę przeciw COVID-19 przyjęło prawie 90% osób starszych.
Land |
Procent osób zaszczepionych |
Baden-Württemberg |
83,9 |
Bayern |
83,1 |
Berlin |
88,1 |
Brandenburg |
81,0 |
Bremen |
92,7 |
Hamburg |
86,7 |
Hessen |
84,2 |
Mecklenburg-Vorpommern |
85,1 |
Niedersachsen |
87,9 |
Nordrhein-Westfalen |
88,3 |
Rheinland-Pfalz |
86,0 |
Saarland |
89,9 |
Sachsen |
78,8 |
Sachsen-Anhalt |
84,0 |
Schleswig-Holstein |
89,5 |
Thüringen |
82,0 |
* Źródło danych: https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/N/Neuartiges_Coronavirus/Daten/Impfquoten-Tab.html
Dla osób, które podejmują pracę w opiece w Niemczech, są to z pewnością interesujące dane, ponieważ oznacza to, że z podopiecznymi można bez większych przeszkód administracyjnych poruszać się w przestrzeni publicznej. Spacery nie muszą się ograniczać do otwartych przestrzeni. Można zaplanować posiłek w restauracji, pójść razem do fryzjera czy zwiedzić ulubione muzeum podopiecznych. Jeżeli opiekunka lub opiekun osoby starszej nie ma unijnego zaświadczenia cyfrowego COVID (potwierdzenie szczepienia lub statusu ozdrowieńca), musi przed wejściem do pomieszczeń zamkniętych wykonać test w kierunku COVID-19. W Niemczech nie ma problemu z dostępem do testów. Praktycznie w każdym markecie czy aptece można kupić szybki test antygenowy do samodzielnego wykonania. Pobieranie materiału do testu z nosogardzieli jest niestety bardzo nieprzyjemne.
Szczepienia podopiecznych w Niemczech mają przełożenie na ciężkie przypadki COVID-19, wymagające hospitalizacji. RKI (Robert Koch Institut) prowadzi od lipca 2021 roku tygodniowe statystyki, pokazujące jaki procent chorych na COVID-19 był zaszczepiony a jaki nie.
Tydzień sprawozdawczy |
Osoby niezaszczepione |
Osoby w pełni zaszczepione |
28 |
1,1 |
0,3 |
29 |
1,8 |
0,3 |
30 |
2,9 |
0,4 |
31 |
3,6 |
0,5 |
32 |
5,4 |
0,9 |
33 |
7,9 |
1,2 |
34 |
10,9 |
1,6 |
35 |
13,0 |
2,0 |
36 |
14,7 |
2,0 |
37 |
13,2 |
1,8 |
38 |
12,2 |
1,9 |
39 |
12,2 |
2,2 |
40 |
13,3 |
2,5 |
41 |
13,6 |
2,7 |
42 |
10,9 |
2,3 |
* Źródło danych: https://www.rki.de/DE/Content/InfAZ/N/Neuartiges_Coronavirus/Daten/Inzidenz_Impfstatus.html
Jak więc wyraźnie widać, w grupie wiekowej 60+, w której znajduje się większość podopiecznych, dane pokazują, że faktycznie wyższy procent ciężko chorych to osoby starsze, które nie były zaszczepione.
Jak podaje RKI, w Niemczech pełne szczepienie według stanu na dzień 4 listopada 2021 roku, przyjęło 77,6% społeczeństwa w wieku 18-59 lat, oraz 42,5% dzieci w wieku 12-17 lat. Dane dotyczące osób w wieku 60+ szczegółowo prezentowaliśmy w tabeli powyżej.
Rodziny podopiecznych bez większego skrępowania dopytują osoby, które pracują w opiece nad ich bliskimi w Niemczech o stan szczepienia. Z kolei opiekunowie wahają się, czy wypada im się dopytywać o to, czy dorosły wnuk, sąsiadka czy córka podopiecznych mają wykonane szczepienia. Przepisy prawne niewiele tu mówią. W październiku 2021 wprowadzono w Niemczech zmiany w ustawie o zapobieganiu i kontroli chorób zakaźnych u ludzi (Infektionsschutzgesetz – IfSG), wprowadzając § 23a, który uprawnia pracodawców do zasięgania informacji m.in. o tym, czy pracownik przyjął szczepienie przeciw COVID-19. Wcześniej przepisy dotyczące ochrony danych osobowych nie pozwalały na takie pytania. Opiekunki i opiekunów osób starszych niezbyt często łączy z podopiecznym czy jego rodziną bezpośredni stosunek pracy. Pracodawcą czy zleceniodawcą są najczęściej polskie firmy.
Miejsce pracy w opiece w Niemczech to dom prywatny. Jeżeli rozmawiamy z córką czy wnukiem podopiecznego albo jego znajomymi, zarówno pytania zadawane nam, jak i pytania, które my zadajemy są zwykłą rozmową. Opiekun czy opiekunka osoby starszej w Niemczech nie musi odpowiedzieć na pytanie, czy jest osobą zaszczepioną czy nie. Taka sama zasada obowiązuje w drugą stronę – możemy śmiało zapytać osoby odwiedzające seniora, czy są zaszczepione, z tym, że te osoby nie muszą nam na to pytanie odpowiedzieć.
Z informacji jakie uzyskujemy z rynku pracy w opiece wynika, że nie jest to sprawa, o której się nie rozmawia otwarcie. Najtrudniej przełamać się i zadać pytanie. Jeżeli już padnie, i opiekunowie i otoczenie osób starszych najczęściej swobodnie wymieniają pomiędzy sobą informacje o stanie szczepienia czy jego braku.