Przepisy dotyczące obowiązkowych składek społecznych odprowadzanych w Polsce i w Niemczech różnią się między sobą. Podobnie jest z podatkami – inne są stawki, inna kwota wolna od podatku. To właśnie te różnice sprawiają, że opiekunkom z Polski opłaca się pracować w ramach własnej, niemieckiej działalności gospodarczej.
Opiekunki i opiekunowie podejmujący pracę w charakterze opiekunów osób starszych w Niemczech mogą zdecydować, czy chcą świadczyć swoje usługi na podstawie polskiej umowy zlecenie czy w oparciu o niemiecki model Gewerbe. Aby podjąć taką decyzję, ważna jest jednak rzetelna wiedza. W tym artykule dowiesz się:
W Polsce każdy przedsiębiorca ma ustawowy obowiązek odprowadzania do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kompletu składek na ubezpieczenia:
Dodatkowo może dobrowolnie opłacać ubezpieczenie chorobowe (co w określonych sytuacjach pozwala na korzystanie z tzw. płatnego L4).
W Niemczech przedsiębiorca zobowiązany jest tylko do posiadania ubezpieczenia zdrowotnego oraz wypadkowego. Wszystkie inne składki (włącznie z nieznaną w Polsce składką pielęgnacyjną) są dobrowolne.
Obowiązek opłacania ubezpieczenia zdrowotnego nie oznacza, że wszyscy niemieccy przedsiębiorcy z Gewerbe wpłacają taką samą składkę do jakiejś państwowej instytucji typu polski ZUS. Osoba prowadząca Gewerbe może bowiem sama wybrać gdzie i na jakiś warunkach przystępuje do ubezpieczenia. Mogą to być prywatne lub państwowe instytucje ubezpieczeniowe. Ubezpieczyć można się nawet w towarzystwie ubezpieczeniowym w innym kraju. Nie ma to znaczenia.
Decydując się na przystąpienie do prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego w Niemczech – bez względu na jego rodzaj – trzeba pamiętać, że nie obowiązuje ono w Polsce. Opiekunki i opiekunowie, którzy chcą (lub będą musieli) korzystać z służby zdrowia zarówno podczas pracy w Niemczech, jak i odpoczynku w Polsce, powinni zadbać o posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce, poprzez: samodzielne odprowadzanie składki zdrowotnej do NFZ lub zakup prywatnego ubezpieczenia.
Drugim (i ostatnim) obowiązkowym ubezpieczeniem w Niemczech – dla osób prowadzących Gewerbe – jest ubezpieczenie wypadkowe. Jest to stosunkowo nieduży koszt, który w przyszłości może uchronić nas przed znaczenie większym wydatkiem. Ubezpieczenie wypadkowe obowiązuje w trakcie wykonywania obowiązków wynikających z prowadzenia własnej działalności gospodarczej, gwarantuje szeroki pakiet usług i pokrywa wiele rodzajów kosztów.
Z polisy skorzystać mogą osoby, które uległy wypadkowi w pracy lub w drodze do pracy. W zależności od indywidualnych potrzeb osoby poszkodowanej ubezpieczyciel pokrywa m.in. następujące koszty:
W Polsce osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą, czyli odpowiednik niemieckiej Gewerbe, mogą wybrać różne formy opodatkowania, z których najpopularniejsze jest opodatkowanie na zasadach ogólnych. Jego podstawę stanowi dochód (tj. przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania), a wynosi on 12% dla dochodów do 120 tys. zł i 32% dla dochodów powyżej tej kwoty. Kwota wolna od podatku to 30 tys. zł. Dodatkowo – upraszczając – przedsiębiorcy, którzy osiągają próg dochodów większy lub równy kwocie 200 tys. złotych, stają się czynnymi płatnikami podatku VAT.
W Niemczech także funkcjonuje podatek dochodowy oraz, w niektórych przypadkach, podatek VAT. Różnice są jednak znaczne, szczególnie widoczne w wysokości kwoty wolnej od podatku.
Podstawowa przyczyna opłacalności pracy opiekuńczej w modelu Gewerbe to obowiązująca w Niemczech kwota wolna od podatku. W 2025 roku wynosi ona aż 12 096 euro (czyli ponad 51 tys. zł) i jest regularnie podnoszona.
Co oznacza to dla opiekunki w Niemczech? Pomijając różne niuanse i przyjmując, że jej stawka miesięczna to 2 tys. euro, opiekunka może pracować przez pół roku i nie odprowadzi w tym czasie żadnego podatku dochodowego (jeśli w tym czasie nie posiada również dochodów z innych źródeł). Musi jednak złożyć deklarację – w każdym roku prowadzenia Gewerbe – nawet jeśli nie przekroczy progu podatkowego.
W Polsce przy kwocie wolnej od podatku w wysokości 30 tys. zł, opiekunka zarabiająca 2 tys. euro miesięcznie i pracująca sześć miesięcy w roku, odprowadzi podatek od około 20 tys. zł, czyli około 2400 zł.
Podobnie jak w Polsce, także u naszych zachodnich sąsiadów, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą odprowadzają podatek od osiągniętych przez siebie dochodów – jeśli są one wyższe, niż kwota wolna od podatku. Po jej przekroczeniu obowiązują stawki podatku, ściśle określone w niemieckim ustawodawstwie, które zaczynają się od 14%.
Pochylając się nad niemieckim podatkiem dochodowym warto zaznaczyć, że inaczej niż w Polsce, podatek nie jest odprowadzany od pierwszego miesiąca działalności, w którym uzyskaliśmy dochód. U naszych zachodnich sąsiadów obowiązuje bowiem zasada, zgodnie z którą w pierwszym roku kalendarzowym prowadzenia własnej Gewerbe nie jesteśmy zobowiązani do odprowadzania żadnych zaliczek podatkowych. Wysokość podatku do odprowadzenia określana jest dopiero po złożeniu pierwszego rozliczenia podatkowego, a w kolejnych latach prowadzenia własnej firmy, zaliczki płacimy cztery razy w roku.
Jedną z największych zmor opiekunek i opiekunów osób starszych w Niemczech, prowadzących własną Gewerbe, jest sytuacja, w której będą oni zmuszeni odprowadzać podatek VAT.
Oczywiście, może się tak zdarzyć, ponieważ zasadniczo podatek VAT jest obowiązkowy dla przedsiębiorców, ale w Niemczech (podobnie jak w Polsce) istnieje szereg zwolnień od podatku VAT. Przede wszystkim podatku VAT nie płacą te jednoosobowe firmy, których obroty w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyły kwoty 25 tys. euro, a na następny rok podatkowy nie przewiduje się przekroczenia obrotów powyżej 50 tys. euro. Co to oznacza w przypadku opiekunek? Upraszczając definicję obrotu, dla osób niepłacących VAT-u, jest to zarobiona kwota brutto. Aby nie „wpaść w vat” opiekunka może więc pracować za ponad 2 tys. euro miesięcznie i to przez okrągły rok!
Poza standardowym podatkiem dochodowym w Niemczech obowiązują także podatki, których nie ma w polskim prawie. Są to dodatek solidarnościowy (Solidaritätzuschlag) oraz tzw. podatek kościelny (Kirchensteuer). Czy opiekunki także muszą płacić te podatki?
Jeśli chodzi o podatek solidarnościowy, to dotyczy on tylko wąskiej grupy podatników. Płacą go bowiem osoby, których podatek odprowadzony w danym roku (nie przychód czy dochód, ale już konkretna kwota przekazywana na rzecz państwa) wyniósł więcej niż 19 950 euro. Mówiąc najprościej, są to osoby bogate, a nawet bardzo bogate. Niestety opiekunki osób starszych w Niemczech do tej grupy nie należą (przynajmniej prawie nigdy nie należą).
Podatek kościelny jest w Niemczech odprowadzany wyłącznie przez te osoby, które w urzędzie skarbowym zadeklarują przynależność do danego kościoła. Tym samym decyzja o tym, czy będziemy go odprowadzać czy nie, tak naprawdę należy do nas. Jeśli opiekunka chce płacić taki podatek, jego wysokość zależeć będzie od landu, w którym zarejestruje swoja działalność i wyniesie około 8-9% należnego podatku dochodowego. Co ważne, bez względu na deklarację o przynależności do danego kościoła lub jej braku, z obowiązku płacenia podatku kościelnego są zwolnieni m.in. emeryci i renciści oraz osoby o niskich dochodach (poniżej kwoty wolnej od podatku).
Na koniec warto zaznaczyć, że wiele osób pracujących na Gewerbe w Niemczech, także w Polsce osiąga określone przychody – czasem z innej pracy, czasem ze względu na pobieraną emeryturę, czasem z innych źródeł, choćby najmu.
W takiej sytuacji trzeba pamiętać, że wysokość płaconych przez nas podatków, oraz kraj ich odprowadzania, będą zależeć od umów pomiędzy właściwymi państwami, a w przypadku dochodów w Polsce i w Niemczech będzie się to odbywać z uwzględnieniem unijnej zasady unikania podwójnego opodatkowania. Wszystko to może być mocno skomplikowane, zawsze więc warto skorzystać z profesjonalnego doradztwa podatkowego.
Opiekunki i opiekunów współpracujących z SHD CareWork zachęcamy do skorzystania z usług naszego partnera – biura rachunkowego DBS EUROPE GmbH – które gwarantuje korzystne i pewne rozliczenie podatkowe.
1. Jakie składki społeczne odprowadza opiekunka na Gewerbe?
2. Ile wynosi kwota wolna od podatku w Niemczech?
3. Czy opiekunka na Gewerbe jest płatnikiem VAT?
Jagoda Wawrzynowicz
Przez wszystkich nazywana Jagodą, w firmie CareWork pełni rolę dyrektora do spraw rozwoju biznesu. Z branżą opiekuńczą związana jest ponad 20 lat i zna ją od podszewki, gdyż zaczynała jako opiekunka seniorów. W swojej karierze zawodowej zajmowała się także szkoleniem językowym i merytorycznym osób zainteresowanych pracą w opiece, a także organizacją usług opiekuńczych w Polsce. To ostatnie czyni z niej ekspertkę w zakresie faktycznych oraz prawnych różnic pomiędzy opieką w naszym kraju i u naszych zachodnich sąsiadów. O współpracujące z CareWork opiekunki dba także pełniąc funkcję inspektora danych osobowych.
