Opiekunowie medyczni z Polski mogą pracować w Niemczech w domach opieki na stanowiskach Pflegehelfer lub Altenpflegehlefer. Zakres wykształcenia uzyskany w Polsce nie pozwala na wykonywanie wolnego zawodu Pflegefachkraft. Jest zbyt duża różnica programowa w liczbie godzin teorii i praktyki. Niewątpliwie jednak posiadanie nawet polskiego dyplomu opiekuna medycznego ułatwia uzyskanie lepszego stanowiska pracy. Zasadniczo w wymaganiach pojawia się także konieczność posiadania certyfikatu językowego z niemieckiego na poziomie B2. O ile w przypadku pielęgniarek i pielęgniarzy jest to twarda reguła rekrutacyjna, o tyle w przypadku osób z zawodem opiekuna medycznego, ten wymóg jest często pomijany. Dlaczego? Ofert pracy jest bardzo dużo. Nie ma co ukrywać, że jest potężne zapotrzebowanie na niemieckim rynku pracy w tym zakresie a chętnych brakuje. Niemcy wprowadzili szereg instrumentów zachęcających do podjęcia pracy w domach opieki, to jest jednak ciągle za mało.
Teoretycznie miejsca pracy powinny być w trzech głównych rodzajach domów dla osób starszych:
Pierwsze dwie placówki to po prostu specjalne rezydencje z udogodnieniami dla osób starszych czy częściowo niepełnosprawnych. Mieszkańcy mają już swoje lata, ale nie borykają się z problemami zdrowotnymi, które w poważnym stopniu uzależniają ich egzystencję od pomocy osób trzecich. Przeważnie są to prywatne budynki, czasami całe osiedla. Budynki są zaprojektowane w sposób przyjazny dla osób niepełnosprawnych, w pobliżu znajduje się niezbędna infrastruktura usługowa. Jest zatrudniany personel pomocniczy, jednak raczej do wykonywania prac porządkowych. Czasami dyżurują całą dobę dyplomowane pielęgniarki lub pielęgniarze (Pflegefachfrau, Pflegefachmann). W tych miejscach na usługi opiekunów medycznych z Polski raczej nie ma zapotrzebowania.
Nieograniczoną praktycznie liczbę miejsc pracy można znaleźć w trzecim rodzaju placówek dla osób starszych – Pflegeheim. Pacjentami Pflegeheim są wyłącznie osoby, które mają przyznany niemiecki stopień ograniczenia samodzielności tzw. Pflegegrad.
Podczas szukania pracy opiekuna medycznego w Niemczech można korzystać z licznych ofert pracy, które zamieszczane są w Internecie bezpośrednio przez pracodawców lub skorzystać z usług pośrednictw polskich czy niemieckich. Popularne jest podejmowanie pracy w systemie Zeitarbeit (praca tymczasowa).
W ogłoszeniach o pracę należy szukać takich pojęć jak: Pflegehlefer, Altenpflegehelfer (*in). W ofertach z reguły zamieszczane są informacje o płci poszukiwanych pracowników. Jeśli dana oferta oznaczona jest jako „m/w/d” znaczy to, że jest ona skierowana do wszystkich (m - männlich, w - weiblich, d - diverse Geschlecht).
Skala możliwych zarobków zależy nie tylko od posiadania dyplomu opiekuna medycznego, ale również od stopnia znajomości języka niemieckiego, wymiaru czasu pracy i warunków dodatkowych wskazanych w ogłoszeniu. Dla opiekunów medycznych z Polski, którzy muszą z pracy opłacić mieszkanie i wyżywienie inaczej wyglądają kalkulacje, niż dla osób, które mieszkają w Niemczech. Z kolei oferty, które gwarantują wyżywienie i zakwaterowanie, nie zawsze spełniają nasze oczekiwania finansowe.
Pflegeheim można przyrównać do polskich ZOL (zakładów opiekuńczo-leczniczych). Niemieckie domy opieki mają tak jak ZOL swoje specjalizacje. Mogą to więc być placówki o profilu ogólnym – dla przewlekle chorych i niepełnosprawnych, specjalistyczne – np. dla osób z otępieniem starczym (Demenz), psychicznie chorych, niepełnosprawnych intelektualnie czy skierowane do określonej grupy odbiorców – np. dla dzieci lub dla dorosłych.
W zależności od charakteru takiej placówki i jej wielkości niemieckie przepisy ustalają sztywne zasady proporcji w zatrudnieniu pracowników (ilości etatów) o określonych specjalnościach. Muszą wśród nich być specjaliści posiadających uprawnienia zawodowe nabyte według niemieckiego prawa. W poszczególnych landach są wprowadzone różne proporcje. Jest to tzw. Pflegeschlüssel. Przykładowo w Nadrenii Północnej-Westfalii, w zależności od liczby podopiecznych z różnym stopniem Pflegegrad, powinno to wyglądać następująco:
Źródło: https://www.score-personal.de/pflegeschluessel-in-der-altenpflege/
Liczba etatów w np. 30-osobowym domu opieki, gdzie znajduje się dwóch podopiecznych z Pflegedrad 2, dziesięciu z Pflegegrad 3, czternastu z Pflegegrad 4 i czterech z Pflegegrad 5, powinna wynosić więc 11,78. Liczy się tu czas zatrudnienia brutto, a więc z uwzględnieniem m.in. urlopów. Oprócz niemieckiego personelu fachowego, zgodnie z regułami w takim domu opieki w podanej liczbie znajdą się przynajmniej 3 pełne etaty (lub więcej miejsc pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy) dla opiekunów medycznych z Polski. Mogą zostać zatrudnieniu jako tzw. APH – czyli Altenpflegehilfe. Oznacza to, że mogą wykonywać zlecone przez specjalistę czynności pielęgnacyjne, ale nie wolno im wykonywać czynności medycznych ani samodzielnie określać zakresu zadań opiekuńczych. O tym więcej w dalszej części tekstu.
Placówki opiekuńcze świadczą usługi w zakresie zarówno opieki dziennej jak i całodobowej. Normy czasu pracy i system pracy oparte są przeważnie o system zmianowy. Muszą być przestrzegane zasady niemieckiej ustawy o czasie pracy Arbeitszeitgesetz (w skrócie ArbZG). W przypadku pomocniczego personelu medycznego, dopuszczony jest modelu czasu pracy w systemie zmianowym (niem. Schichtarbeit) przez wszystkie dni w roku. Automatycznie umożliwia to uzyskanie lepszego wynagrodzenia za pracę w soboty, niedziele, w nocy i w dni świąteczne, niż to przysługujące pracownikom pracującym zwykle w regularnych godzinach pracy. W niektórych placówkach istnieje możliwość wyboru np. tylko porannej zmiany lub pracy wyłącznie na nocki. Poranne zmiany zaczynają się przeważnie o godzinie 6:00, popołudniówki o 14:00, nocna zmiana od godziny 22:00. Klasyczny układ pracy zmianowej, z przestrzeganiem zasad niemieckiego prawa pracy, dla opiekunów medycznych z Polski może wyglądać jak na poniższym przykładowym grafiku.
Przykładowy grafik czasu pracy w Niemczech w ciągłym systemie zmianowym (vollkontinuierlicher Schichtarbeit) w domu opieki:
Dokładne zasady organizacji czasu pracy zmianowej (i jej wynagradzania) powinny znajdować się w regulaminach zakładów pracy i taryfach branżowych. W publicznej służbie zdrowia często stosuje się zasady zawarte w Tarifvertrag öffentlicher Dienst (TvöD - TvöD – Pflege). Taryfy branżowe nie mogą zmieniać ogólnych zasad wywiedzionych z niemieckiego prawa pracy. Zalicza się do nich takie zasady jak:
Pozostałe sprawy, jak np. sposób rozliczania nadgodzin (czy są płatne czy do odebrania w postaci czasu wolnego) czy dodatki do wynagrodzeń, zależą od indywidualnych ustaleń w sektorze prywatnym i TvöD. Najwięksi niemieccy pracodawcy w zakresie usług opiekuńczych w Niemczech dla polskich opiekunów medycznych (AWO, Caritas, Diakonie, DRK) posługują się taryfami i regułami związanymi z czasem pracy i wynagrodzeniami (opartymi na TvöD). Nie wolno im jednak naruszać wyżej wymienionych reguł.
Zakres obowiązków polskich opiekunów medycznych w niemieckich domach opieki wynika z braku uprawnień do wykonywania zawodu w Niemczech. Najczęściej są to zadania związane z tzw. Grundpflege. Wykonuje się poranną i wieczorną higieną osobistą: zmiana pieluszek, podkładów, pościeli, mycie i ubieranie podopiecznych. Jeżeli konieczne jest wykonywanie zabiegów przy osobie wymagającej poważnej pomocy fizycznej przy zmianie pozycji, wykonuje się to zawsze w dwie osoby lub z pomocą sprzętu specjalistycznego. Do obowiązków należy przeważnie także posprzątanie po posiłkach.
W specjalistycznych ośrodkach, gdzie przebywają podopieczni ze schorzeniami demencyjnymi, chorobami psychicznymi lub uzależnieni, chętniej przyjmowani są mężczyźni. W takich domach opieki praca jest trudniejsza, ale też z reguły są wyższe stawki.
Opiekunowie medyczni z Polski pomimo posiadania dyplomów polskich szkół, bez ich certyfikowania na terenie Niemiec nie mają prawa wykonywania czynności medycznych, mogą jedynie na zlecenie przy nich asystować. Tym zajmuje się personel wykwalifikowany z niemieckimi uprawnieniami.
Bardzo różnie, tak jak to jest w każdym zawodzie i miejscu pracy. Wszystko zależy od ludzi i warunków wynagradzania. Bez bardzo dobrej znajomości języka niemieckiego nie można liczyć na większą stawkę godzinową niż płaca minimalna. Inaczej się pracuje w olbrzymich molochach sieciowych domów opieki, a inaczej w małych i prywatnych placówkach.
Joanna (41 lat) przez 4 lata pracowała jako opiekunka osób starszych w systemie „live in”, czyli jako opiekunka domowa z zamieszkaniem u podopiecznego. Przyznaje, że było spokojniej, miała wyższą pozycję społeczną, była też wręcz rozpieszczana przez rodziny osób starszych prezentami, niespodziankami, itp. Brakowało jej jednak wyraźnego oddzielenia życia prywatnego od pracy. W Polsce ukończyła szkołę opiekunów medycznych. W pracy w opiece domowej nauczyła się języka. Od półtorej roku pracuje w Pflegeheim. Bierze tylko poranne zmiany. Jest ciężko fizycznie, ale od godziny 14 ma czas tylko dla siebie. Ma umowę na zasadzie Zeitarbeit, kontrakty z reguły na trzy miesiące. Uczy się i niebawem ma nadzieję zostać Pflegefachfrau. Uważa, że zarabia dobrze, z tym, że mieszka na stałe w Niemczech, w domu rodziców swojego partnera.
Piotr (51 lat) również zaczynał w opiece domowej nad seniorami w Niemczech, był całkiem zadowolony. Mieszka blisko granicy i znalazł kiedyś ogłoszenie o pracę w domu opieki po niemieckiej stronie, 100 km od domu. Długo się wahał, ale postanowił spróbować. Z dyplomem polskiego opiekuna medycznego i dobrą znajomością języka niemieckiego został przyjęty z otwartymi ramionami. Pracuje na tzw. oddziałach zamkniętych. Chwilami jest niesamowicie ciężko w pracy. Bliskość domu pozwala mu się szybko zregenerować. Pracuje w systemie dwa tygodnie w pracy, dwa w domu. Mieszka w pokojach na ostatnim piętrze w domu opieki. Jak ma ochotę, bierze jakieś dodatkowe dyżury w niedziele czy święta. Jeżeli chce więcej zarobić – zmienia system pracy na miesiąc w domu, miesiąc w pracy.
Ewa (56 lat) od razu po ukończeniu szkoły dla opiekunów medycznych podjęła pracę w Pflegeheim. Wytrzymała półtora roku i przeszła na system domowego opiekuna osób starszych. Może nie była dość przebojowa, a może źle trafiała. Uważa, że praca była ponad siły, a wynagrodzenie niskie. Nie mogła sobie pozwolić na wynajęcie mieszkania, tułała się po kwaterach opłacanych i wyznaczanych przez pracodawcę. Jest zdania, że prawo do płatnego urlopu, składki na niemiecką emeryturę i regularne godziny pracy nie równoważą trudności pracy. I jeszcze ta bezosobowość, drobne sprzeczki z koleżankami z pracy, to ją wykańczało. Woli jedną babcię czy dziadka i bardziej domowe warunki pracy. Liczy na to, że dyplom opiekuna medycznego może kiedyś pozwoli jej znaleźć pracę w Polsce za godziwe pieniądze.
Małgorzata Dorobiała-Bartkowiak
Magister inżynier zarządzania na Politechnice Poznańskiej. Analityczny umysł pozwala jej bezbłędnie opanować każdą awarię i metodycznie doprowadzić do jej rozwiązania. W firmie CareWork pracuje od 2011 roku, obecnie pełni niezwykle istotną rolę kierownika działu obsad. Choć umysł ma ścisły, wrodzona empatia każdego dnia pomaga jej w łączeniu opiekunek i podopiecznych.
