Jednym z dużych wyzwań w pracy opiekunek i opiekunów osób starszych w Niemczech jest mierzenie się z opieką nad osobą niepełnosprawną ruchowo. Na takim zleceniu nie wystarczy dobra znajomość języka niemieckiego, empatia i zaangażowanie. Poza zadbaniem o higienę podopiecznego i przygotowaniem posiłków, trzeba jeszcze znać podstawowe reguły w opiece nad osobą na wózku, aby nie wyrządzić jej krzywdy.
Zasady sprawowania opieki nad osobą organiczną ruchowo, zależne są od jej stopnia niepełnosprawności. Nie każda osoba starsza poruszająca się za pomocą wózka inwalidzkiego cierpi na paraliż całego ciała. Zdarza się, że senior korzysta z wózka jedynie podczas spacerów. Dlatego tak ważne jest, aby już na samym początku poznać przyczynę ograniczenia ruchowego. Dzięki temu opiekunka będzie mogła dobrze wykonać swoją pracę.
Istnieje wiele schorzeń, które mogą doprowadzić do konieczności poruszania się na wózku inwalidzkim. Taki skutek najczęściej mogą mieć dolegliwości związane z układem kostnym i stawami, ale także problemy neurologiczne. Inne możliwe przyczyny to przejaw Alzheimera i stwardnienia rozsianego. Ograniczenie ruchowe może być także spowodowane przebyciem udaru albo wylewu. Seniorzy poruszający się na wózku inwalidzkim to często także osoby po wypadkach komunikacyjnych, czy amputacji kończyn. W przypadku seniorów powodem korzystania z wózka inwalidzkiego bywa także po prostu osłabienie starcze, które mocno utrudnia poruszanie się siłą własnych nóg.
Jak wynika z powyższych przykładów opieka nad osobą poruszającą się na wózku inwalidzkim może być różna. Na zleceniu u osoby ograniczonej ruchowo opiekunka powinna spodziewać się takich zadań jak: transfer, zmiana pozycji seniora, aby nie doszło do odleżyn, blokowanie kół wózka i prowadzenie go podczas spaceru czy też wkładanie wózka do bagażnika samochodu.
Należy zwrócić uwagę na to, aby nie wyręczać chorego we wszystkim. Im bardziej nasz senior jest samodzielny, tym większe wyzwania powinniśmy przed nim stawiać. Jeżeli senior ma sprawne ręce powinien samodzielnie umyć zęby, zjeść posiłek itp. Odciążenie go we wszystkich czynnościach może negatywnie wpłynąć na jego stan psychologiczny. Niech podopieczny wie, że pomimo poruszania się na wózku inwalidzkim wciąż potrafi zrobić coś sam, jeśli stan zdrowia mu na to pozwala.
Przed wyjazdem na zlecenie do opieki nad osobą niepełnosprawną ruchowo warto dowiedzieć się, jakie udogodnienia zastosowano w mieszkaniu. Osoba jeżdżąca na wózku powinna mieć przystosowaną do siebie przestrzeń. Przede wszystkim meble i szafki powinny być tak ustawione, aby nie przeszkadzały w swobodnym poruszaniu się seniorowi. Rodzina podopiecznego powinna zadbać o to, aby progi były usunięte, tak aby nie blokowały wjazdu. Z podłoża powinny być usunięte wszystkie dywaniki i chodniki. I najważniejsze – schody. Mało kto ma tyle siły, aby wnosić kogokolwiek po schodach, co więcej, może być to niebezpieczne dla kręgosłupa. Dlatego przed wyjazdem powinniśmy się dowiedzieć gdzie znajduje się pokój seniora, aby na miejscu nie spotkała nas przykra niespodzianka. Jeżeli senior mieszka na piętrze, to powinna zostać zainstalowana winda schodowa, która umożliwi transport.
Pomieszczeniem, na które należy zwrócić dużą uwagę jest łazienka. Dobrze by było, aby łazienka została przystosowana do osoby starszej poruszającej się na wózku inwalidzkim. Na rynku istnieje wiele akcesoriów, które ułatwiają utrzymanie higieny osobom niepełnosprawnym. Przede wszystkim dużym ułatwieniem podczas wykonywania czynności higienicznych są zamontowane przy toalecie, wannie i prysznicu uchwyty oraz poręcze. Sprzętem ułatwiającym kąpiel jest także ławeczka lub taboret prysznicowy. Aby zapobiec upadkom łazienka powinna być koniecznie zaopatrzona w matę antypoślizgową. Wszystkie te udogodnienia sprawią, że praca opiekunki seniora będzie łatwiejsza.
Większość niemieckich domów, w których zamieszkuje senior niepełnosprawny ruchowo jest dostosowana do jego potrzeb, ale nie jest to regułą. Czasem stan zdrowia podopiecznego zmienia się z dnia na dzień i rodzina nie zdążyła zaadaptować pomieszczeń do osoby niepełnosprawnej przed przyjazdem opiekunki. W takim wypadku warto okazać empatię i wskazać rodzinie, od czego powinni zacząć, aby ułatwić nam pracę.
Opiekując się osobą starszą poruszającą się na wózku zadaniem opiekunki może być transfer z łóżka na wózek lub z wózka na toaletę. Jeśli podopieczny ma jeszcze własną siłę w nogach czy rękach, prawdopodobnie potrzebna będzie jedynie asekuracja lub niewielkie podparcie czy też niewielkie użycie siły. Jeśli jednak osoba starsza zmaga się z wyższym stopieniem niepełnosprawności, nie unikniemy konieczności transferowania podopiecznego. Nie jest to łatwa czynność i o ile nie będzie wykonywana poprawnie, może skutkować urazami zarówno dla seniora, jak i dla opiekunki. Nieprawidłowe podnoszenie podopiecznego może skutkować choćby urazem kręgosłupa. Dlatego wiele osób boi się pracy z osobą na wózku. Obawiają się, że nie poradzą sobie fizycznie – zwłaszcza kobiety. Nie zdają sobie sprawy, że sprostają temu zadaniu po zapoznaniu się z prawidłową techniką przenoszenia chorego.
Na samym początku pamiętajmy o prawidłowej postawie ciała opiekunki – ugięte kolana i proste plecy, taka postawa zabezpieczy opiekunkę przed urazami.
Proces transferu podopiecznego powinno zacząć się od przygotowania samego wózka. Ustawiamy go jak najbliżej łóżka i blokujemy hamulec. Jeśli chory ma niedowład prawostronny, wózek ustawiamy z lewej strony i odwrotnie w przypadku niedowładu z lewej strony ciała.
Istotny jest dystans między opiekunką a seniorem. Im bliżej podopiecznego staniemy, tym łatwiej będzie nam go przenieść. Współpraca między opiekunem a seniorem jest bardzo ważna. O ile jest to możliwe powinniśmy poprosić podopiecznego o pomoc w transporcie.
Po odpowiednim ustawieniu wózka inwalidzkiego, czas na ułożenie seniora. Uginamy nogi chorego w kolanach, tak aby postawił stopy na materacu. Następnie chwytamy podopiecznego za dalszy od nas bark i biodro i odwracamy twarzą do siebie, tak aby podopieczny leżał odwrócony bokiem. Kolejnym punktem jest posadzenie chorego na łóżku. Najpierw umieszczamy nogi poza łóżkiem, a następnie podnosimy seniora – chwytamy go za bark i łopatkę od dołu. Jeżeli senior ma sprawne ręce, powinniśmy go poprosić, aby chwycił nas w pasie, nigdy za szyję. Przesuwamy podopiecznego na krawędź łóżka i zakładamy obuwie.
Ostatnim etapem transferu jest przeniesienie seniora na wózek. Wykorzystujemy do tego nasze kolana, którymi obejmujemy z przodu i boku kolana podopiecznego, jednocześnie wypychając je do wyprostu. Podnosimy seniora w górę i ustawiamy go tyłem do wózka, na którym go lokujemy. Stopy chorego ustawiamy i poprawiamy jego pozycję, stojąc za wózkiem i chwytając go za pachy. Na koniec ustawiamy stopy seniora na podnośnikach i odblokowujemy hamulce.
Opieka nad osobą ograniczoną ruchowo nie zamyka się tylko w codziennych obowiązkach, ale obejmuje również towarzystwo i wsparcie emocjonalne. Osoba niepełnosprawna potrzebuje więcej empatii i zrozumienia. Powinniśmy zadbać o to, aby senior czuł się dobrze. Im lepszy będzie jego stan psychologiczny, tym lepiej będzie nam się z nim współpracowało.
Należy aktywizować podopiecznego na tyle, na ile jego stan zdrowia pozwoli. Nie powinno zamykać się chorego w czterech ścian. Warto jak najczęściej wychodzić z seniorem na spacer. Opiekunka powinna urozmaicić jego dzień o czytanie książek, oglądanie telewizji, rozmowę itp. Te małe aktywności mogą zapobiec pogorszeniu się stanu zdrowia i pozwolić na uniknięcie stanów depresyjnych.
Podsumowując opieka nad osobą niepełnosprawną nie należy do najłatwiejszych, ale na pewno daje dużą satysfakcję. Takie zlecenie nie musi być złem koniecznym. Wózek nie musi wzbudzać negatywnych emocji. Wszystko zależy od wcześniejszego przygotowania. Przyda się także sporo empatii i okazanie zrozumienia.
Małgorzata Dorobiała-Bartkowiak
Magister inżynier zarządzania na Politechnice Poznańskiej. Analityczny umysł pozwala jej bezbłędnie opanować każdą awarię i metodycznie doprowadzić do jej rozwiązania. W firmie CareWork pracuje od 2011 roku, obecnie pełni niezwykle istotną rolę kierownika działu obsad. Choć umysł ma ścisły, wrodzona empatia każdego dnia pomaga jej w łączeniu opiekunek i podopiecznych.
