Grzybica u osób starszych

Grzybica skóry może dotknąć każdego, ale niektóre osoby są szczególnie narażone na zakażenie. Taką grupą wysokiego ryzyka są osoby starsze. Jest to związane z występowaniem u nich chorób ogólnoustrojowych, które osłabiają organizm. Jak zatem rozpoznać i leczyć objawy grzybicy u osoby starszej, a przy okazji zadbać o swoje zdrowie?

Grzybica – co to jest?

Grzybica to choroba zakaźna skóry wywołana przez chorobotwórcze grzyby. Choroba ta bardzo łatwo się rozprzestrzenia i często nawraca. Grzybica może mieć różne objawy i może dotyczyć różnych narządów i tkanek. Wywołana jest przez dermatofity lub drożdżaki. Najczęściej występującym patogenem jest grzyb Candidia albicans, który wywołuje drożdżycę (kandydozę) skóry, błon śluzowych oraz narządów wewnętrznych. O dermatofitach mówi się najczęściej w kontekście stóp i paznokci,
na przykład powszechna jest grzybica dermatofitowa paznokci na stopach. Dermatofity lubią wilgotne i ciepłe środowisko, stąd najczęściej doprowadzają do rozwoju grzybicy stóp – w tym grzybicy międzypalcowej i podeszwowej. Grzybica wywołana dermatofitami może pojawić się również na skórze głowy.

Warto jednak wiedzieć, że nie każdy kontakt skóry z zarodnikami grzyba kończy się zachorowaniem. Skóra zdrowego człowieka posiada liczne mechanizmy obronne, które potrafią zwalczyć chorobotwórcze drożdżaki. Często jednak dochodzi do sytuacji, kiedy na skutek różnych czynników odporność osłabia się i grzyby mogą bez problemu wniknąć do skóry lub naskórka. Niektórym może wydawać się, że grzybica jest wynikiem braku higieny – w rzeczywistości jest jednak na odwrót. Zbyt częsty kontakt skóry z detergentami i wodą doprowadza do uszkodzenia warstwy ochronnej skóry, przez co grzyby mają prostą drogę do wniknięcia do organizmu. Najłatwiej można "załapać" grzybicę stóp.

Jak już wspomnieliśmy, objawy grzybicy mogą być różne. Infekcja grzybicza może mieć nawet bezobjawowy przebieg – na przykład przy grzybicy potnicowej stóp dopiero w późniejszym stadium pojawiają się swędzące pęcherzyki z wysiękiem, najczęściej na podbiciu oraz brzegu stopy. Do typowych objawów grzybicy skóry zalicza się zaczerwienienie oraz wysypkę, czasem dochodzi swędzenie. W kolejnej fazie skóra zaczyna się łuszczyć i pękać, co może powodować ból i dyskomfort.

W przypadku paznokci choroba objawia się początkowo osłabieniem płytki, która staje się łamliwa, później odbarwia się na kolor ciemnożółty, niekiedy może przyjąć odcienie zielonkawe lub brunatne. Z czasem płytka paznokcia staje się zgrubiała, nierówna i matowa, jest też bardziej podatna na rozdwajanie, a także wrażliwa i wywołuje ból przy dotykaniu.

Przyczyny grzybicy

Doskonałe warunki do wzrostu grzyba stwarza głównie ciepło, wilgoć i brak światła. Łatwo o takie warunki na przykład w niewielkich łazienkach bez okna. Wówczas pojawiać mogą się tam grzyby, którymi nietrudno się zarazić. Sprawując opiekę nad seniorem warto zdawać sobie sprawę, że codzienne wietrzenie pomieszczeń jest istotne między innymi ze względu na to, że w ten sposób unika się groźnej wilgoci we wnętrzach.

Oczywiście pomieszczenia typu łazienka, czy wspólna dla wielu osób przestrzeń basenowa, to nie jedyne okoliczności, w którym można zarazić się grzybicą. Zdarza się to niejednokrotnie z powodu noszenia pożyczonego obuwia, gdyż osoba, która uprzednio nosiła buty, mogła zmagać się z chorobą. W dodatku w sytuacji noszenia niewygodnego obuwia również może dojść do zarażenia się grzybami powstałymi w efekcie otarć, ucisku, potliwości stopy. Ważne jest użytkowanie naturalnych materiałów, przewiewnych ubrań, sprawiających, że pot odparowuje w naturalny sposób.

Odporność seniorów jest kluczową kwestią w kontekście wszelkiego typu zakażeń. Na grzybicę bardziej podatne są osoby, które na co dzień zmagają się z cukrzycą. A także podopieczni, którzy przez długi czas zażywali antybiotyki. Chorują oni na grzybicę znacznie częściej od pozostałej części populacji. Osoby leczone antybiotykami pozbawiane są w procesie leczenia nie tylko bakterii chorobotwórczych, niestety do zmian dochodzi w całej florze bakteryjnej, co przyczynia się do czasowej bezbronności organizmu chorego. Osoby w wieku starczym są wówczas niezwykle podatne na zakażenie grzybami.

Najczęściej występujące rodzaje grzybicy osób starszych

• Grzybica stóp – to jeden z najczęściej występujących rodzajów grzybicy. Wyróżniamy cztery rodzaje grzybicy stóp: międzypalcowa (przejawia się zaczerwieniem, świądem i pękaniem skóry pomiędzy palcami), złuszczająca (nadmierne rogowacenie i złuszczanie naskórka), potnicowa (pojawiają się pęcherzyki, które zlewają się z sobą) oraz wrzodziejąca (zmiany skórne mają charakter owrzodzeń).
• Grzybica paznokci – jest niezwykle powszechna. Zmiany częściej dotyczą stóp niż dłoń. Objęta chorobą płytka paznokcia jest matowa, ma białożółty odcień. Łatwo się kruszy oraz rozwarstwia, ale także ulega stopniowemu pogrubieniu.
• Grzybica występująca w pachwinach – ciekawostką jest to, że występuje prawie wyłącznie u mężczyzn. Pojawia się u osób ze wzmożoną potliwością, zwłaszcza tych, które noszą obcisłą i nieprzepuszczalną bieliznę. Rozpoznać można ją po rozległych ogniskach rumieniowatych. W pachwinie mogą pojawić się grudki, krostki i pęcherzyki.

Leczenie grzybicy

Nieleczona grzybica stanowi zagrożenie dla rodziny podopiecznego, jak i opiekunki. Dlatego, jeśli zaobserwujesz objawy u podopiecznego, zasugeruj mu lub jego rodzinie podjęcie leczenia. Sposób i czas trwania wyeliminowania choroby zależy od wielu czynników, w tym zaawansowania zmian.

Terapię infekcji grzybiczej rozpoczyna się zazwyczaj od stosowania leków miejscowych – w postaci lakierów, płynów, czy maści. Początkowo osoba chora może leczyć się samodzielnie korzystając z leków bez recepty. Jeżeli taka terapia nie przynosi skutków należy jak najprędzej udać się do lekarza. Najlepiej nie zwlekać z wizytą u dermatologa.

Należy uzbroić się w cierpliwość. Leczenie grzybicy może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy. W procesie leczenia grzybicy należy również zadbać o higienę. Jeśli infekcja dotyczyła stóp po zakończonej terapii należy zdezynfekować lub najlepiej wymienić buty i skarpetki na nowe. Grzybica lubi powracać, dlatego ważne jest stałe dbanie o skórę.

Jak chronić się przed grzybicą, gdy sprawuje się opiekę nad seniorem?

Opiekunka na zleceniu ma obowiązek dbania o seniora, nie może jednak przy tym zapominać o swoim zdrowiu. Jak wcześniej wspomnieliśmy grzybica to choroba zakaźna, więc jeśli nasz podopieczny boryka się z tą chorobą, należy zachować szczególnie środki ostrożności. W trosce o własne bezpieczeństwo przestrzegaj więc kilku istotnych zasad, które uchronią Cię przed tą problematyczną i uciążliwą chorobą:

• Używaj rękawiczek ochronnych;
• Dbaj o czystość w łazience oraz WC. Używaj środków dezynfekujących podczas czyszczenia armatury łazienkowej, ponieważ grzyby łatwo osadzają się na wilgotnych powierzchniach;
• Nie używaj ręczników, ścierek i innych tekstyliów wspólnie z podopiecznym;
• Myj ręce po kontakcie ze skórą seniora;
• Wietrz pomieszczenia;
• Ogranicz w diecie ilość cukru, ponieważ badania wykazały, że duża ilość cukru w posiłkach sprzyja rozwojowi grzybów w organizmie.

Pamiętajmy, że podopieczny może się także zarazić od opiekuna, zatem jeśli zauważysz u siebie objawy choroby,  skonsultuj się z lekarzem.

Podsumowanie

Grzybica to choroba zakaźna, której nie należy bagatelizować. Choroba ta wymaga leczenia odpowiednimi środkami. Zaawansowana grzybica u seniora wymaga kontaktu z lekarzem dermatologiem. Nawet raz wyleczona grzybica może powrócić. Będąc na zleceniu, na którym senior ma grzybicę, należy zachować szczególne środki higieny i ograniczyć kontakt ze skórą podopiecznego.

Dorota Lewandowska

Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.