Na schorzenia osób w ostatniej dekadzie życia nauka wypracowała specjalny termin: choroby wieku podeszłego lub choroby starcze, czyli te, które najczęściej pojawią się u seniorów. Według wszelkich prognoz zarówno w Polsce, jak i u naszych zachodnich sąsiadów, liczba seniorów – a wraz z tym częstotliwość występowania określonych schorzeń – rośnie i rosnąć będzie. Według dedykowanej Polsce prognozy przygotowanej przez specjalistów z Organizacji Narodów Zjednoczonych do roku 2050 liczba osób w wieku 60-64 lata wzrośnie o ponad 50%, natomiast tych, którzy osiągną wiek 75-79 lat, będzie o około 75% więcej. Oznacza to, że pora przyzwyczajać się do wizji społeczeństwa starzejącego się… i schorowanego.
Najbardziej podstawową przyczyną chorób wieku podeszłego jest sam upływ czasu. Ciało człowieka to bowiem wprawdzie doskonała, ale jednak tylko „maszyna”. Z biegiem lat poszczególne jej elementy zużywają się i nie działają już tak dobrze. Przede wszystkim starzeniu podlega układ oddechowy, co skutkuje spadkiem pojemności płuc, upośledzeniem mechanizmu wentylacji i chorobami płuc. Starzeje się układ kostny oraz krążenia. Żyły są słabsze, pojawia się zwiększone ryzyko złamań. Generalnie wraz z wiekiem cały nasz organizm staje się bardziej podatny na różne choroby, zmniejsza się odporność, spada umiejętność adaptacji.
Na taki stan wpływ mają także nasze geny oraz uwarunkowania środowiskowe. Oczywiście nie bez znaczenia pozostaje to, jak dbamy o zdrowie i jaki tryb życia prowadzimy. Najbardziej niekorzystne nawyki, pogarszające stan zdrowia i zwiększające ryzyko wystąpienia szeregu chorób, to palenie tytoniu, nieodpowiednia, ciężkostrawna dieta, otyłość, niedostatek aktywności fizycznej i umysłowej oraz stres.
Jeśli więc Twoim zawodem jest praca opiekunki – opieka nad osobami starszymi Niemcy – powinieneś lub powinnaś spodziewać się, że bardzo szybko zetkniesz się z chorobami starczymi. Właśnie dlatego warto „poznać wroga”, czyli dowiedzieć się, z jakimi schorzeniami statystycznie najczęściej można się zetknąć. Taka wiedza pomoże nie tylko w wykonywaniu obowiązków. Jej celem przede wszystkim jest uczulenie na określone symptomy, które powinny nas zaniepokoić i skłonić do umówienia dla podopiecznego wizyty lekarskiej. Wiadomo – odpowiednia leczenie pomoże w złagodzeniu objawów lub pozwoli zahamować postęp choroby.
Najczęstsze choroby wieku podeszłego to choroby układu nerwowego oraz obniżenie sprawności umysłowej, czyli choroby otępienne. Przede wszystkim w grupie tej znajduje się Alzheimer oraz wszystkie inne choroby – czasem bardzo do niego podobne – których podstawowym objawem jest otępienie, utrata pamięci, pogorszenia umiejętności oceny sytuacji, ogólne zagubienie. Stan osób cierpiących na Alzheimera stale się pogarsza, a na dolegliwość tą nie ma lekarstwa. Seniorzy stopniowo tracą kontakt z otoczeniem, i choć w pierwszej fazie mają jedynie niewielkie problemy z pamięcią, to w stadium zaawansowanym wymagają już nieustannej pomocy. Nie są zdolni do samodzielnego jedzenia czy korzystania z toalety.
U seniorów często pojawia się także inna choroba, nazywana chorobą duszy, depresja. Jej objawy mogą być inne, niż u osób młodych, mogą być także pierwszym z symptomów Alzheimera. Należy więc zwrócić uwagę na ogólne osłabienie, zaburzenia snu, bóle mięśni, brak apetytu – wszystkie one mogą być symptomami depresji i nie należy ich bagatelizować. Szczególnie, że wbrew obiegowym opinią depresja jej częstszą przyczyną samobójstw wśród seniorów, niż w gronie młodych osób. Po części odpowiada za to właśnie brak reakcji na symptomy, brak diagnozy i brak leczenia.
Dwie inne choroby wieku starczego, o których na pewno słyszał każdy, to miażdżyca i cukrzyca.
Ta pierwsza oznacza postępujące twardnienie i zwężanie się naczyń krwionośnych, a w konsekwencji obumieranie tkanek, którym zwężone naczynia krwionośne nie są w stanie dostarczyć wystarczającej ilości krwi. Ta druga, to zaburzenie gospodarki węglowodanowej. Cukrzyca dotyka aż 25-30% osób po 65-tym roku życia. Najważniejsze jest jednak to, że w zapobieganiu i leczeniu obu schorzeń ogromna jest rola zarówno samego podopiecznego, jak i jego otoczenia. Dlaczego? Z tej prostej przyczyny, że poza wiekiem jako takim, bardzo duży wpływ na rozwój wskazanych chorób ma styl życia. Zalecana jest oczywiście odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. Zaangażowanie domowników może bardzo pomóc w skutecznym wprowadzeniu w życie powyższych wskazań.
U osób starszych często diagnozowane są także nowotwory, częściej niż u osób młodych. Szczególnie niektóre ich rodzaje przejawiają niekorzystna korelację z wiekiem danej osoby. Na czele listy nowotworów złośliwych diagnozowanych u osób w wieku poprodukcyjnym znajduje się rak płuc – odpowiada on za 30% zgonów wśród osób po 60-tym roku życia, przy czym najwięcej zachorowań odnotowuje się między 60 a 70 rokiem życia. Drugi na tej niechlubnej liście jest rak sutka i jelita grubego (u kobiet) oraz rak prostaty i jelita grubego (u mężczyzn). Nowotwory te atakują głównie osoby w wieku od 60 do 79 lat, podobnie jak zmiany rakowe w zakresie przewodu pokarmowego (m.in. rak przełyku, nowotwory żołądka, jelita, trzustki).
Choroba zwyrodnieniowa stawów dotyka aż 10% seniorów i 13% seniorek – osób, które przekroczyły 60-ty rok życia. Jej główne przyczyny leżą w genetyce oraz naszych życiowych błędach, są bowiem wynikiem zbytniego obciążania kręgosłupa oraz niewystarczającej aktywności fizycznej. Zdiagnozowanie tej dolegliwości nie jest zbyt skomplikowane, gdyż najczęściej rozpoczyna się ona od bólów stawów. Jeśli nie zareagujemy w porę, pojawią się trzeszczenia stawów, ograniczenia ich ruchomości oraz problemy z poruszaniem się. Zwyrodnienie stawów wymaga wsparcia podczas poruszania się, gdyż w jego końcowym stadium stawy są wyraźnie powykrzywiane, każdy ruch sprawia ból, a chory nie jest w stanie podejmować normalnej aktywności fizycznej.
Kości osób starszych (przede wszystkim kobiet) atakuje z kolei cichy złodziej, czyli osteoporoza. Jej wynikiem jest zmiana w architekturze kośćca – zaczyna on przypominać gąbkę i staje się niezwykle podatny na złamania. Osteoporoza jest ściśle związana z wiekiem, najbardziej narażone na nią są osoby po 70-tym roku życia. Złamania spowodowane osteoporozą niosą ze sobą znaczne ryzyko – z powodu powikłań aż 20% chorych ze złamaniami kości udowej umiera w ciągu sześciu miesięcy po złamaniu, a ponad 50% w ciągu następnego roku.
Starość powiązana jest także z licznymi innymi, mniej lub bardziej przykrymi dolegliwościami. Z czym jeszcze może borykać się nasz podopieczny? Wśród innych częściej pojawiających się schorzeń wymienić można nietrzymanie moczu, alergie (w tym te skórne i na leki), problemy ze wzrokiem (zaćma starcza, jaskra) i słuchem (niedosłuch, głuchota starcza).
Dorota Lewandowska
Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.
