Nietrzymanie moczu to schorzenie zaliczane do grupy najbardziej rozpowszechnionych we współczesnym świecie. Inkontynencja – czyli nietrzymanie moczu w określeniu trochę bardziej medycznym – dotyczy nawet 15% ludzi. Oznacza to, że w naszym kraju zmagać się z nią mogą nawet 4 miliony pacjentów. Większość z nich to kobiety (około 60-70%), choć mężczyzn przypadłość ta nie omija.
Każdy z nas intuicyjnie, na podstawie samej nazwy, bez większych problemów jest w stanie określić, z jakiego typu dolegliwością mamy do czynienia. Dla porządku wyjaśnijmy jednak, że z medycznego punktu widzenia nietrzymanie moczu to:
„niezależny od naszej woli wypływ moczu przez cewkę moczową o takiej częstości i w takiej ilości, że staje się to istotnym problemem zdrowotnym lub społecznym”.
Jak więc widać medycyna nie określa w sposób jednoznaczny (np. ilościowo czy w ujęciu czasowym), kiedy podobny problem staje się schorzeniem. Niemniej jednak łatwo określić ten moment poprzez samą rozmowę z osobą, której problem dotyczy. Nietrzymanie moczu niestety jest jednym z tych problemów zdrowotnych, które towarzyszyć mogą człowiekowi wiele miesięcy lub lat. Z tego punktu widzenia szczególnie przykre jest to, że poza oczywistymi kwestiami zdrowotnymi dolegliwość ta może mieć ogromne wpływ na życie prywatne i zawodowe. Do tego dochodzi także znaczna pogorszenie samopoczucia psychicznego oraz konieczność codziennego radzenia sobie z dodatkowym stresem.
Nietrzymanie moczu może mieć bardzo wiele przyczyn. Do najczęściej wymienianych należą:
Dolegliwość te bywa także objawem innych chorób, w tym przede wszystkim:
Nietrzymanie moczu dzieli się na kilka podtypów. Jedynie dla porządku wymienić możemy:
Na początek pamiętajmy o tym, że nietrzymanie moczu u osób starszych może być objawem innych schorzeń i jako takie winno być traktowane. Opiekunka czy opiekun osoby starszej, który zauważy, że taki problem się pojawił, powinien poinformować o tym fakcie rodzinę podopiecznego i udać się z nim do lekarza. Na początek wystarczy lekarz rodzinny. W razie potrzeby i po przeprowadzeniu wywiadu lub stosownych badań to on skieruje nas do właściwego specjalisty.
Co więcej, jeśli nasz podopieczny zmaga się z nietrzymaniem moczu, który rozpoczął się przed podjęciem przez nas pracy, warto przy okazji zapytać jego rodzinę lub lekarza, czy ten problem został zgłoszony. Często bowiem zdarza się tak, że rodzina ignoruje schorzenie zrzucając je tylko i wyłącznie na karb wieku, a sam senior nie mówi o nim ze względu na poczucie wstydu. Takie podejście jest z gruntu błędne. Nietrzymanie moczu nie musi być naturalną konsekwencją starzenia.
O przyczynach powodujących inkontynencję u osób starszych pisaliśmy już wyżej. W zależności od tego, z którą z nich mamy do czynienia, istnieje co najmniej kilka sposobów leczenia. Generalnie podzielić można je na dwie grupy, czyli leczenie operacyjne oraz nieoperacyjne. Metody operacyjne obejmują zabiegi z zakresu plastyki krocza lub cewki moczowej, a u mężczyzn także całkowitej lub częściowej resekcji gruczołu krokowego, jeśli mamy do czynienia z chorobami prostaty. Z kolei metody nieoperacyjne to przede wszystkim różnego typu farmakoterapia, a poza nią także fizykoterapia lub psychoterapia, która w tym zakresie może pomóc w wypracowaniu mechanizmu przeciwdziałania przykrym konsekwencjom zasadniczego schorzenia.
Decyzję o konkretnym leczeniu podjąć musi oczywiście lekarz. Zachętą to udania się do niego niech będzie to, że w zależności od możliwej do zastosowania metody zmniejszenie lub nawet całkowite ustąpienie dolegliwości dotyczy większości pacjentów.
Bez względu na przyczynę omawianej dolegliwości – oraz niezależnie od wizyty u lekarza – istnieje co najmniej kilka działań, których podjęcie może pozytywnie wpłynąć na ograniczenie występowania nieprzyjemnego problemu. Każdy z nich opiekunka danej osoby starszej może co najmniej spróbować zastosować.
Po pierwsze, pozytywne efekty daje zmiana trybu życia, a mówiąc bardziej ściśle – zmniejszenie lub zaprzestanie spożywania alkoholu oraz kofeiny. Po drugie, w walce z problemem pomoże zmniejszenie masy ciała u podopiecznych cierpiących na nadwagę lub otyłość. Po trzecie, osobie starszej warto zaproponować ograniczenie spożywania płynów, ale uwaga – tylko i wyłącznie w sytuacji, kiedy uniknąć chcemy pojawienia się objawów. Dotyczyć może to przykładowo czasu poprzedzającego spotkanie towarzyskie lub obejmować okres przed położeniem się spać. Chcąc uniknąć objawów nie możemy doprowadzić do odwodnienia seniora.
Jak już pisaliśmy wcześniej, nietrzymanie moczu u osób starszych zdecydowanie częściej dotyczy kobiet, co związane jest z postępującym wraz z wiekiem osłabieniem tzw. mechanizmów wieszadłowych dna miednicy wynikającym z niedoborów estrogenu powszechnych u kobiet w trakcie i po klimakterium. Dodatkowo na niekorzyść kobiet i osłabienie mięśni dna miednicy wpływają przebyte ciąże i porody.
Najprostszym i niewymagającym żadnego inwazyjnego leczenia sposobem wzmocnienia mięśni dna miednicy są regularne ćwiczenia tzw. mięśni Kegla, polecane zresztą nie tylko w sytuacji pojawienia się problemu nietrzymania moczu, ale także w celach profilaktycznych. Co ważne, mięśnie Kegla ćwiczyć należy systematycznie, co najmniej trzy razy dziennie przez trzy miesiące. Tylko wtedy oczekiwać możemy poprawy. Szczegółowe instrukcje jak ćwiczyć z łatwością znajdziecie w Internecie.
Niezależnie od tego, jakie przyczyny ma nietrzymanie moczu u konkretnej osoby oraz jakie działania podejmujemy, aby z nim walczyć, dla każdego opiekuna i opiekunki osób starszych szczególne znaczenie powinno mieć utrzymanie skóry podopiecznego w czystości. Jeśli podejmujesz pracę w opiece nad osobą starszą, musisz liczyć się z taką dolegliwością.
Przede wszystkim warto więc stosować i regularnie wymieniać stosowne wkłady chłonne. Przy dużym nasileniu problemu lub na przykład na noc przydają się pieluchy lub pieluchomajtki. Okolice miejsc intymnych należy często myć i dokładnie osuszać. Należy przy tym stosować specjalne środki do higieny intymnej oraz miękki, delikatny ręcznik, który wykorzystywać będziemy tylko do tego celu. Jeśli wychodzimy na dłużej lub jesteśmy w podróży, zaopatrzmy się w nawilżane chusteczki. W Niemczech także stosunkowo łatwo kupić odpowiednie woreczki na mocz.
Dorota Lewandowska
Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.
