Miażdżyca to choroba przewlekła. Nie można jej całkowicie wyleczyć, ale odpowiednia terapia farmakologiczna i wprowadzenie zmian w trybie życia pozwalają spowolnić jej rozwój. Opiekunowie, wspierając swoich podopiecznych w diecie, aktywności i przestrzeganiu zaleceń lekarskich, mają duży wpływ na ich zdrowie.
Miażdżyca to choroba zapalna tętnic. Odkładająca się w ściankach blaszka miażdżycowa zmniejsza elastyczność tętnic i zwęża ich światło, co powoduje utrudnienia w przepływie krwi i wzrost ciśnienia tętniczego. Stan ten może prowadzić do niedokrwienia skutkującego niedotlenieniem narządów wewnętrznych i poważnych powikłań jak zawał serca lub udar mózgu.
Schorzenie rozwija się latami, często bezobjawowo. Oczywiście bywa diagnozowane na wczesnym etapie (np. podczas badań kontrolnych), jednak częściej dzieje się to, dopiero gdy pacjent zgłasza się z charakterystycznymi problemami zdrowotnymi świadczącymi o zaawansowanych zmianach w tętnicach.
Miażdżyca zaliczana jest do chorób cywilizacyjnych – tych, których źródłem są przede wszystkim czynniki związane ze stylem życia. Niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej, stosowanie używek i przewlekły stres wpływają również negatywnie na przebieg miażdżycy u chorych, przyspieszając jej postęp i zaostrzając jej objawy.
Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi miażdżycy są:
Wśród działań zapobiegających rozwojowi miażdżycy wymienić zatem można: utrzymywanie odpowiedniej diety i prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczną, unikanie używek i stresu oraz leczenie chorób współistniejących.
Miażdżyca może dotykać całego organizmu tj. występować w dowolnej tętnicy w ciele człowieka. Może zatem przybierać różne formy – jej objawy mogą być inne w zależności od miejsca, w którym dopływ krwi jest utrudniony. Choroba najczęściej rozwija się w dużych tętnicach prowadzących do serca, mózgu i kończyn, ale proces miażdżycowy może mieć też charakter uogólniony i dotyczyć równocześnie kilku narządów.
Pierwsze symptomy miażdżycy są subtelne i niespecyficzne. Zmęczenie, obniżenie samopoczucia czy kłopoty z koncentracją i pamięcią na początku nie wydają się niepokojące, dlatego są bagatelizowane. Nierzadko choroba jest diagnozowana dopiero, gdy pojawią się charakterystyczne problemy świadczące o nieodwracalnych zmianach w tętnicach – bóle i zawroty głowy, duszności, szybsza męczliwość nawet przy niewielkim wysiłku fizycznym, dyskomfort i ból w klatce piersiowej. Miażdżyca może prowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych (choroba wieńcowa, zawał serca, udar mózgu), a nawet śmierci chorego.
W zaawansowanym stadium miażdżyca może powodować:
Objawy miażdżycy zależne są od lokalizacji zmian miażdżycowych. Wśród charakterystycznych dla miażdżycy tętnic wieńcowych można wymienić dyskomfort w klatce piersiowej, ból wieńcowy za mostkiem, duszności i problemy z oddychaniem, czy zawroty i bóle głowy. Miażdżyca aorty objawia się np. bólem w klatce piersiowej i szybszą męczliwością nawet przy niewielkim wysiłku fizycznym, ale również trudnościami z koncentracją i pamięcią, czy obniżeniem samopoczucia. Chorzy z miażdżycą tętnicy szyjnych skarżą się na przemijające niedowłady, zaburzenia czucia (mrowienie, drętwienie), bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej, omdlenia. Typowe dla miażdżycy tętnic mózgowych są bóle głowy, którym mogą towarzyszyć zawroty, zaburzenia ruchowe, równowagi, czuciowe, problemy z pamięcią oraz koncentracją oraz spadek siły mięśniowej. Miażdżyca kończyn dolnych to przede wszystkim bolesne skurcze mięśni bioder, ud, łydek oraz uczucie mrowienia i drętwienia stóp.
Rozpoznanie miażdżycy jest możliwe na podstawie laboratoryjnych i obrazowych badań diagnostycznych. Lipidogram pozwala ocenić stan gospodarki lipidowej. Uzupełniająco wykonuje się inne badania krwi (m.in. stężenie CRP, poziom glukozy). Badania obrazowe wykorzystywane w diagnostyce miażdżycy to m.in. USG Doppler, angiotomografia komputerowa, angiografia rezonansu magnetycznego. Do dodatkowych badań można zaliczyć: angiografię, EKG, echo serca i próbę wysiłkową.
Miażdżyca jest schorzeniem przewlekłym. Powstałych w organizmie zmian nie da się cofnąć, ale możliwe jest spowolnienie rozwoju choroby. Kluczowa jest modyfikacja stylu życia: wprowadzenie zdrowej diety, aktywność fizyczna, redukcja stresu i rezygnacja z używek. Istotne jest także zidentyfikowanie i leczenie ewentualnych chorób współistniejących, które zwiększają ryzyko wystąpienia zmian miażdżycowych.
Leczenie miażdżycy polega na zapobieganiu kolejnym blaszkom miażdżycowym oraz na stabilizacji stanu chorego. Farmakoterapia obejmuje leki przeciwpłytkowe, obniżające poziom cholesterolu (statyny), przeciwzakrzepowe (antykoagulanty), na nadciśnienie. W przypadku zaawansowanych zmian miażdżycowych niezbędne może być poddanie się zabiegowi chirurgicznemu.
Choć całkowite wyleczenie miażdżycy nie jest możliwe, dobrze dobrana terapia i wdrożenie zmian w sposobie życia mogą znacząco poprawić komfort pacjenta i sprawić, że jego codzienne funkcjonowanie będzie łatwiejsze.
Za głównego winowajcę zachorowania na miażdżycę uznawany jest cholesterol LDL czyli „zły cholesterol”, który sprzyja tworzeniu się złogów tłuszczowych w ścianach naczyń krwionośnych. Chorzy na miażdżycę powinni ograniczać spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych. Wskazane jest również unikanie cukrów prostych i soli.
Chorując na miażdżycę najlepiej wyeliminować wysokoprzetworzoną żywność, fast food, typu instant, słone przekąski i słodycze, napoje słodzone i alkoholowe. Należy również rezygnować z jedzenia tłustego mięsa i smażonych potraw. Dieta przy miażdżycy powinna być lekkostrawna i urozmaicona, oparta na produktach świeżych i pełnowartościowych.
Dieta przeciwmiażdżycowa – produkty zalecane:
U osób starszych miażdżyca ma często zaawansowany charakter, a ze względu na ogólny stan zdrowia, choroby współistniejące i osłabioną regenerację organizmu, jej leczenie jest trudniejsze. Do obowiązków opiekuna osoby starszej chorej na miażdżycę można zaliczyć: przypominanie o lekach, zaplanowanych badaniach i wizytach lekarskich, przygotowywanie odpowiednich posiłków, dbanie o ich urozmaicenie i regularność oraz zachęcanie do aktywności fizycznej.
Dorota Lewandowska
Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.
