Epilepsja, czyli inaczej padaczka to choroba neurologiczna, na którą coraz częściej chorują osoby starsze. Szacuje się, że jest to trzecia pod względem częstości występowania choroba układu nerwowego u osób powyżej 65 roku życia. Na świecie choruje na nią około 50 mln osób. Liczba ta niestety ciągle rośnie, dlatego warto wiedzieć, jak ją rozpoznać i reagować. Ta wiedza szczególnie przyda się w pracy w opiece.
Epilepsja u osób starszych to stan, kiedy napady padaczkowe pojawiają się po 65. roku życia, a nie występowały wcześniej. Padaczka to choroba neurologiczna, której przyczyną są zaburzenia prawidłowej czynności mózgu. Objawem choroby są napady padaczkowe. O padaczce mówimy, kiedy napady się powtarzają. Są one zazwyczaj krótkotrwałe.
Wbrew powszechnym wyobrażeniom napadom padaczkowym nie zawsze towarzyszą drgawki i utrata świadomości. Istnieje kilka rodzajów napadów padaczkowych, które możemy zaobserwować u osoby starszej. Możemy je określić jako napady proste i złożone. Tym pierwszym zazwyczaj nie towarzyszą gwałtowne ruchy, osoba chora może za to doświadczyć omamów węchowych lub słuchowych. Drugi rodzaj jest dużo bardziej gwałtowny. W tym przypadku może nawet dojść do utraty świadomości oraz mimowolnych ruchów ciała. Przez jakiś czas po wystąpieniu napadów senior może być skołowany, zmagać się z bólem głowy, a w przypadku złożonego napadu może dojść do obrażeń ciała.
Do najczęstszych przyczyn padaczki w starszym wieku należą:
Na wystąpienie ataku padaczki wpływa także nieregularne przyjmowanie lub nagłe odstawienie leków. Dlatego ważne jest, aby senior przyjmował lekarstwa według zaleceń lekarza. Przemęczenie oraz silny stres również należą do czynników wpływających na wywołanie epilepsji.
Jak powinna zachowywać się opiekunka osób starszych w czasie ataku padaczki u podopiecznego? Po pierwsze zachowaj spokój – twoje zdenerwowanie tylko negatywnie wpłynie na całą sytuację. Na ogół w wyniku napadu padaczkowego osoba starsza upada na ziemię i nie ma czasu jej przytrzymać. Kiedy podopieczny upadł nie ruszaj go, chyba że znajduje się w miejscu, które zagraża jego bezpieczeństwu. Ważne jest, aby opiekunka zabezpieczyła otoczenie, w którym znajduje się chory. Usuń wszystkie niebezpieczne obiekty, sprawdź czy podopieczny nie ma w kieszeni ostrych przedmiotów, którymi mógłby się skaleczyć. Jeżeli senior nosi okulary, ściągnij je delikatnie. Następnie, jeśli masz taką możliwość podłuż choremu coś miękkiego pod głowę, aby nie doszło do urazu. Jeżeli nie masz pod ręką poduszki, przytrzymaj delikatnie głowę podczas drgawek. Pamiętaj, aby nie wkładać seniorowi niczego do ust! Włożenie choremu jakiegoś przedmiotu do ust może grozić uduszeniem. Po ustąpieniu drgawek połóż podopiecznego w pozycji bocznej i delikatnie odchyl jego głowę do tyłu, aby udrożnić drogi oddechowe. Upewnij się, że senior łatwo oddycha. Pozwól choremu dojść do siebie. Zdarza się, że podczas napadu padaczki dochodzi do oddania moczu, co wiąże się ze wstydem osoby starszej. W tej sytuacji wykaż się zrozumieniem i profesjonalizmem. Jeżeli atak trwa dłużej niż 5 minut, utrata przytomności po ataku utrzymuje się do kilku minut, oddech lub stan świadomości nie powracają, chory ma gorączkę lub to pierwszy atak seniora – koniecznie wezwij pogotowie.
Jak wspomnieliśmy we wcześniejszej części artykułu, zdarza się, że atak epilepsji nie objawia się nagłą utratą świadomości i drgawkami. Specyficzny napad padaczki może powodować u podopiecznego zaburzoną świadomość, która może objawiać się np. chęcią wyjścia przez okno. W takim wypadku opiekunka powinna być przy podopiecznym i zadbać o jego bezpieczeństwo. Osoba starsza może błędnie zrozumieć zachowanie opiekunki i próbę pomocy odczytać jako atak, dlatego należy ograniczyć ingerencję, tylko do niezbędnych czynności. Aby upewnić się, że senior w pełni odzyskał świadomość, przeprowadź z nim dłuższą rozmowę.
Rozpoznanie padaczki u osób w podeszłym wieku jest trudne i ciężko jednoznacznie określić jej przyczynę. Wraz z wiekiem nasz organizm słabnie i dochodzi do obniżenia progu pobudliwości drgawkowej.
Napady padaczkowe u osoby starszej często są błędnie interpretowane. Wraz z wiekiem nasz organizm się zmienia, dlatego padaczkę często myli się z demencją, zawrotami głowy, czy omdleniami. Ponadto osoby objęte chorobą, często mogą nie być świadome ataku. Dlatego tak ważne jest, aby opiekunka przebywająca na zleceniu uważnie obserwowała podopiecznego i zwracała uwagę na wszystkie zmiany w jego zachowaniu. Często to, co wydaje się adekwatne do procesu starzenia, może okazać się symptomem padaczki.
Padaczkę ciężej zdiagnozować u podopiecznych, którym towarzyszą inne choroby takie jak zaburzenia rytmu serca lub cukrzyca. Choroby te mogą podobnie się objawiać. W obu przypadkach występują: omdlenia, zaburzenia pamięci, czy zawroty głowy. Ponadto wiele osób starszych choruję na demencję, zaburzenia mowy lub inne ograniczenia, które utrudniają rozpoznanie epilepsji.
W przypadku rozpoznania padaczki u osoby starszej konieczna jest pełna diagnostyka. Należy wykluczyć inne choroby lub wpływ leków. Ważne jest przeprowadzenie badanie EEG. Pomocny w rozpoznaniu epilepsji u seniorów jest również wywiad ze świadkiem wydarzeń.
Niestety, epilepsja jest uznawana za chorobę nieuleczalną. Jednakże prawidłowo rozpoznana padaczka u seniora, może być skutecznie leczona. Pacjentowi podaje się odpowiednio dobrane leki. Niestety wiele preparatów przeciwpadaczkowych jest gorzej tolerowana przez osoby starsze. Ponadto ich działanie mogą osłabiać inne farmaceutyki zażywane przez pacjenta. Dlatego leczenie padaczki u osób starszych jest bardziej skomplikowane.
Dorota Lewandowska
Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.
