Upał potrafi wyczerpać każdego, a organizm osoby starszej reaguje na wysokie temperatury zdecydowanie mocniej niż ciało młodszego człowieka. Opiekunka pracująca w Niemczech staje więc przed podwójnym wyzwaniem – musi chronić zdrowie podopiecznego i zapewnić mu poczucie bezpieczeństwa, nie tracąc przy tym własnej energii.
Gdy temperatura powietrza przekracza 30 stopni, organizm osoby starszej przestaje sobie radzić tak, jak kiedyś. Układ termoregulacji działa wolniej, a pocenie się – naturalny mechanizm chłodzenia – bywa słabsze lub niemal nieaktywne. Efekt? Ciało nie potrafi skutecznie oddać nadmiaru ciepła, co prowadzi do przegrzania.
Dodatkowo wiele osób starszych przyjmuje leki, które wpływają na gospodarkę wodno-elektrolitową albo pracę serca. Niektóre środki obniżają ciśnienie krwi, inne ograniczają wydzielanie potu lub zmniejszają odczuwanie pragnienia. W czasie upału może to przyspieszyć odwodnienie albo nawet doprowadzić do utraty przytomności.
Ważne też, że seniorzy rzadziej skarżą się na dyskomfort. Nie zawsze powiedzą, że jest im zbyt gorąco, że boli ich głowa albo że odczuwają zawroty. Właśnie dlatego rola opiekunki staje się kluczowa – to ona jako pierwsza może zauważyć, że coś jest nie tak.
Upał nie daje ostrzeżeń z wyprzedzeniem. Objawy przegrzania mogą pojawić się nagle, nawet jeśli jeszcze chwilę wcześniej senior wyglądał na spokojnego i wypoczętego. Warto znać sygnały, które świadczą o tym, że organizm nie radzi sobie z wysoką temperaturą – zwłaszcza u osób w podeszłym wieku, u których reakcje bywają mniej oczywiste.
Oto główne objawy przegrzania i odwodnienia:
– silne osłabienie i senność, które pojawiają się bez powodu,
– zawroty głowy, utrata równowagi lub chwiejny chód,
– skóra sucha i gorąca, mimo braku aktywności fizycznej,
– przyspieszony oddech i puls,
– bóle głowy, mdłości, uczucie niepokoju.
U osób z demencją dochodzą jeszcze trudniejsze do uchwycenia symptomy. Senior może stać się drażliwy, zdezorientowany albo zacząć mówić nieskładnie. Nie zawsze skojarzy, że źle się czuje z powodu upału – dlatego opiekunka musi obserwować nie tylko ciało, ale i zachowanie.
Jeśli podopieczny nie reaguje na próbę schłodzenia – np. chłodny okład, napój, zacienienie – i wciąż wygląda na osłabionego, trzeba działać szybko. W razie utraty przytomności, problemów z oddychaniem lub braku reakcji na bodźce należy natychmiast wezwać pogotowie (numer alarmowy w Niemczech to 112).
Jak skutecznie pomóc seniorowi przetrwać upał? Najważniejsze to zareagować odpowiednio wcześnie, nim dojdzie do przegrzania organizmu. Wiele rzeczy można na szczęście zrobić od ręki – wystarczą woda, lekka tkanina i trochę organizacji dnia.
Nawodnienie to podstawa. Senior powinien pić często, ale małymi porcjami. Najlepiej podawać chłodną wodę, lekko osoloną lub z dodatkiem plasterka cytryny. Unikaj słodkich napojów, soków i kawy – działają moczopędnie. Jeśli podopieczny nie odczuwa pragnienia, można ustalić „godziny picia” – na przykład szklanka co godzinę, nawet po kilka łyków.
Ulgę w upałach przynoszą też proste sposoby na ochłodzenie ciała. Wystarczy letnia kąpiel stóp, przemycie karku i ramion gąbką namoczoną w wodzie albo okład z wilgotnej ściereczki na czoło. W lodówce warto trzymać kilka schłodzonych ręczników – przydają się, gdy senior zaczyna się czuć zbyt osłabiony lub rozgrzany. To niewielki wysiłek, a może zapobiec większym problemom.
Nie zapominaj o lekkim przewiewnym ubraniu. Bawełna, len, jasne kolory, luźny krój – to zestaw obowiązkowy. W domu lepiej zrezygnować z wełnianych swetrów, szlafroków i grubych koców. Nawet jeśli senior lubi ciepło, latem może to prowadzić do przegrzania.
Jedzenie też ma znaczenie. W upały organizm lepiej znosi lekkie potrawy – zupy, gotowane warzywa, ryby, kisiel, jogurt (bez laktozy, jeśli trzeba). Unikaj przygotowywania tłustych dań i ciężkich potraw, które podnoszą temperaturę ciała i obciążają układ trawienny.
Gdy na zewnątrz panuje żar, mieszkanie może szybko zmienić się w duszne, nieprzyjazne miejsce. Omówmy zatem sprawdzone sposoby, które pozwalają obniżyć temperaturę w pomieszczeniach i stworzyć seniorowi bezpieczną przestrzeń do wypoczynku.
W gorące dni najważniejsze to nie wpuszczać ciepła do środka. Od 10:00 do 18:00 warto zasłonić okna od strony słońca – najlepiej roletami, grubymi zasłonami albo żaluzjami. Sama firanka raczej nie pomoże. Ciekawym trikiem może być zawieszenie jasnego prześcieradła od zewnątrz – odbija światło i ogranicza nagrzewanie się pomieszczenia. Dobrze też zamykać drzwi do mocno nasłonecznionych pokoi, żeby ciepło nie rozchodziło się po całym mieszkaniu.
Jeśli nie ma klimatyzacji, można pomóc sobie innymi prostymi sposobami. Wentylator ustawiony przy butelce z zimną wodą działa o wiele lepiej niż sam wiatrak. Powietrze robi się przyjemniejsze, a senior może w końcu odetchnąć. Nie trzeba też chłodzić całego mieszkania – wystarczy zadbać o jedno miejsce, gdzie będzie można odpocząć.
Warto też wymienić grubą pościel na coś lżejszego. Wystarczy cienki koc albo prześcieradło. Poszewkę można nawet włożyć na chwilę do zamrażarki – taki trik daje chwilową ulgę i ułatwia zasypianie. Seniorzy często śpią niespokojnie, zwłaszcza podczas tropikalnych nocy, a zbyt ciepłe łóżko tylko pogarsza sprawę.
Z kolei, jeśli powietrze w pokoju jest za suche, zawieś mokry ręcznik przy oknie albo postaw miskę z wodą. To prosty sposób, żeby lekko poprawić wilgotność i ułatwić oddychanie. Pomagają też rośliny doniczkowe – nie obniżają temperatury, ale sprawiają, że wnętrze staje się bardziej znośne w upał. Do tego niektóre, jak paprocie czy skrzydłokwiaty, dobrze filtrują powietrze.
