Praca na terenie Niemiec dla opiekunek z Ukrainy

Pochodzisz z Ukrainy i chciałabyś podjąć pracę jako opiekunka osób starszych w Niemczech? Sprawdź, jakie dokumenty będą wymagane, a także jakie zasady będą regulowały Twój zarobkowy pobyt w innym kraju UE. Poznaj warunki podejmowania legalnej pracy w Niemczech w oparciu o delegowanie pracowników.

Opiekun osób starszych w Niemczech – jakie dokumenty?

Niemcy już od wielu lat zmagają się z problemem starzenia się społeczeństwa. Niska liczba urodzeń połączona z podwyższoną średnią życia sprawia, że niemiecka struktura demograficzna przeżywa załamanie. Żyjący coraz dłużej seniorzy, bardzo często wymagają więc stałej troski. Kiedy rodzina nie może podjąć wyzwania całodziennej opieki, wówczas nieoceniona jest pomoc osoby specjalizującej się w opiece nad osobami w podeszłym wieku. Bardzo dużą grupę opiekunek osób starszych w Niemczech stanowią pracownicy z Polski. Zmiana przepisów prawa ułatwiająca Ukraińcom podejmowanie zatrudnienia w Polsce oraz w Niemczech sprawiła, że branża opiekuńcza stała się atrakcyjnym miejscem pracy właśnie dla pracowników z Ukrainy.

W związku z faktem, że Ukraina nie jest częścią Unii Europejskiej, obywateli tego kraju obowiązują inne przepisy związane z podejmowaniem pracy w Niemczech. Poniżej zestawiliśmy najważniejsze warunki, jakie muszą być spełnione, aby osoby pochodzące z tego kraju, mogły legalnie podjąć pracę opiekunki w Niemczech na podstawie umowy o delegowaniu pracowników.

Zasadniczo osoba z Ukrainy powinna być oddelegowana do Niemiec do opieki na podstawie wizy Vander Elst. Niestety w praktyce zdobycie tej wizy jest niemożliwe, a przynajmniej niezwykle trudne w uzyskaniu.

Alternatywnie można skorzystać z zapisu zwalniającego obywateli Ukrainy z posiadania wizy. Taka sytuacja ma zastosowanie w przypadku świadczenia pracy / usług przez okres max. 90 dni. Usługi opiekuńczo-wspierające mogą mieć charakter stały lub czasowy. Przy pobycie okresowym, nieprzekraczającym 90 dni pracy w ciągu 12 miesięcy, od osób pochodzących z Ukrainy, nie jest wymagana wiza. Sytuacja obejmuje tych cudzoziemców, którzy posiadają statut rezydenta długoterminowego UE. Zasady przyznawania statusu zawarte są m.in. w Ustawie dotyczącej Zatrudniania Cudzoziemców (niemiecki odpowiednik: § 30 ust. 3 der Verordnung über die Beschäftigung von Ausländerinnen und Ausländern).

Zgodnie z art. 18 ust. 1 Konwencji wykonawczej do Układu z Schengen, status rezydenta potwierdza każdy dokument wydany przez jeden z krajowych urzędów. Stosowne dokumenty, uprawniające do pracy powyżej 3 miesięcy, wydawane są więc na podstawie funkcjonującego w naszym kraju prawa.

W Polsce dla osób pochodzących z Ukrainy, oddelegowanych do pracy w Niemczech, najważniejszymi legalizującymi dokumentami są te przedstawione w tabeli poniżej. W zależności od charakteru pracy, odpowiednie zaświadczenie może być wydane bezterminowo lub na określony czas. Niektóre typy dokumentów wymagają dodatkowej legalizacji wydawanej przez określone instytucje.

Poniżej zestawiamy typy dokumentów, które mogą być wymagane przy legalizacji pobytu obywatela z Ukrainy i wydania zezwolenia na jego pracę na terenie Niemiec:

Karta stałego pobytu

Zezwolenie na pobyt stały udzielane jest w zgodzie z art. 195 ustawy o cudzoziemcach, na czas nieoznaczony. Chcąc starać się o wydanie tego typu dokumentu, trzeba u odpowiedniego wojewody złożyć wypełniony formularz wniosku, dołączyć 4 aktualne fotografie i kserokopię ważnego dokumentu podróży oraz złożyć odciski linii papilarnych.

Kompletne dokumenty, niezawierające błędów, złożone w trakcie pobytu cudzoziemca w danym kraju, skutkują zastosowaniem odcisku stempla w dokumencie podróży wnioskującego. Odpowiedni znak legalizuje pobyt cudzoziemca, nie uprawnia go jednak do podróżowania po terytorium innych państw znajdujących się w strefie Schengen. Obcokrajowiec może jednak wyjechać do swojego kraju. Karta stałego pobytu nie wymaga dodatkowej legalizacji do pracy na terenie Polski.

Karta rezydenta długoterminowego UE

Podstawą prawną do wydania karty rezydenta długoterminowego w Unii Europejskiej jest art. 211 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. Dokument może być udzielony cudzoziemcowi, który legalnie, nieprzerwanie od 5 lat przebywa na terenie naszego kraju i spełnia poniższe warunki:

• ma stabilną pracę stanowiącą stałe źródło dochodu wystarczające do utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu,
• dysponuje ubezpieczeniem zdrowotnym (w rozumieniu ustawy z dn. 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych) lub potwierdzeniem pokrycia przez ubezpieczającego opłaty związanej z leczeniem na terytorium RP,
• ma potwierdzoną znajomość języka polskiego.

Stosowny wniosek, 4 fotografie, kserokopię aktualnego dokumentu podróży i tytuł prawny do lokalu, który osoba starająca się o kartę rezydenta długoterminowego UE będzie zamieszkiwać, należy złożyć u właściwego wojewody. Podczas oddawania dokumentu w urzędzie, cudzoziemiec ma obowiązek złożenia odcisków linii papilarnych. Podobnie jak karta stałego pobytu, także i karta rezydenta długoterminowego UE, nie wymaga dodatkowej legalizacji pracy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej i jest udzielana bezterminowo.  

Karta pobytu czasowego (z tytułu pracy)

Zezwolenie na pobyt połączony z pracą regulują art. 114 i 126 wspomnianej ustawy. Stosowny dokument może być udzielony cudzoziemcom, którzy zamierzają kontynuować lub planują podjąć pracę na terenie Polski przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

Wypełniony formularz wniosku wraz z poświadczeniem pracodawcy powierzającego wykonanie czynności zawodowych, 4 aktualne fotografie i ksero ważnego dokumentu podróży należy złożyć u odpowiedniego wojewody. Bezbłędny wniosek potwierdzony jest odciskiem stempla w dokumencie podróży.

Dokument zezwalający na pobyt połączony z pracą, wydawany jest na czas określony w karcie. Tu wymagana jest uzupełniająca dokumentacja legalizująca pracę w Polsce. Potwierdzenie poświadczające praworządne zatrudnienie może stanowić:

• zezwolenie Urzędu Wojewódzkiego,
• oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wystosowane przez Powiatowy Urząd Pracy.

O kartę pobytu czasowego z tytułu pracy nie mogą ubiegać się cudzoziemcy, którzy:

• są pracownikami delegowanymi przez pracodawcę z siedzibą poza terytorium Polski,
• prowadzą działalność gospodarczą w Polsce,
• wykonują w Polsce pracę sezonową,
• przebywają w Polsce na podstawie wizy wydanej przez inne państwo strefy Schengen jako turyści lub osoby odwiedzające rodzinę,
• przybyli na terytorium naszego państwa na podstawie wizy wydanej przez polski organ w celach turystycznych lub odwiedzin rodziny albo przyjaciół,
• otrzymali wizę wydaną przez inne państwo strefy Schengen jako turyści lub osoby odwiedzające rodzinę.

Wiza krajowa wydana z tytułu pracy (cel wydania 05, 06)

Wiza, czyli dokument zezwalający na wjazd i pobyt w danym kraju, może być wydana także z tytułu wykonywania pracy. Dokumenty zezwalające na legalną pracę na terytorium Polski są oznaczone względem przeznaczenia. Najbardziej popularne cele wydania wiz oznaczone są symbolami: 

• 05 – wydawana na podstawie oświadczenia pracodawcy o zamiarze zatrudnienia, złożonego w powiatowym urzędzie pracy, przyznana na maksymalnie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy,
• 06 – nadana na podstawie dokumentów innych niż w celu nr „05” (dot. w szczególności cudzoziemców pracujących na podstawie zezwolenia na pracę).  

Okres ważności wizy krajowej nie może przekroczyć 1 roku. Wniosek o przyznanie stosownego dokumentu w celu pracy rozpatruje konsulat właściwy państwa, na którego obszarze mieszka na stałe osoba ubiegająca się o wizę. Podobnie jak karta pobytu czasowego z tytułu pracy, także wiza krajowa wydana z tego samego powodu, wymaga dodatkowej legalizacji pracy. Tu odpowiednie będą:

• oświadczenie o powierzeniu pracy cudzoziemcowi wydane przez Powiatowy Urząd Pracy,
• zezwolenie Urzędu Wojewódzkiego.   

Karta pobytu czasowego (z tytułu studiów)

O zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia się na studiach, może ubiegać się osoba, która za cel pobytu w Polsce uznaje podjęcie lub kontynuację studiów w jednostce prowadzącej ten rodzaj edukacji, zatwierdzonej przez ministra spraw wewnętrznych. O dokumenty mogą starać się także cudzoziemcy, którzy chcą kontynuować lub uzupełnić studia podjęte w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Podstawą prawną do wydania karty pobytu czasowego z tytułu studiów jest art. 144 ustawy o cudzoziemcach.

Pierwsze zezwolenie na pobyt czasowy związany z podjęciem kształcenia na pierwszym roku studiów, udzielane jest na 15 miesięcy.

W szczególnych sytuacjach pierwsza karta pobytu może być udzielona na 2 lata. Taki okres na zezwoleniu mogą uzyskać cudzoziemcy, których program kształcenia jest:

• objęty unijnym programem,
• projektem wielostronnie obejmującym środki w zakresie mobilności,
• wynikiem porozumienia między dwiema instytucjami szkolnictwa wyższego, zakładającego mobilność wewnątrzunijną.

Gdy program studiów zakłada krótszy niż roczny pobyt cudzoziemca na terytorium RP, zezwolenie wydawane jest na okres studiów przedłużony o 3 miesiące. Następne karty udzielane są także na czas trwania nauki, przedłużony o 3 miesiące, jednak nie dłuższy niż 3 lata.

Wraz ze wnioskiem o przyznanie zezwolenia na pobyt czasowy, trzeba przedłożyć 4 aktualne fotografie i kserokopię ważnego dokumentu podróży. Dodatkowo w celu przyspieszenia procedury, warto przygotować:

• zaświadczenie o przyjęciu na studia lub możliwości kontynuacji,
• dowód opłaty za studia, jeśli odbywają się w trybie odpłatnym,
• potwierdzenie posiadania ubezpieczenia zdrowotnego (rozumiane zgodnie ustawą z dn. 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych) lub potwierdzeniem pokrycia przez ubezpieczyciela opłaty związanej z leczeniem na obszarze Polski,
• dokumenty poświadczające o posiadaniu środków finansowych zaspokajających koszty utrzymania i ewentualnej podróży powrotnej do kraju pochodzenia lub przeznaczonych na zamieszkanie bądź tranzyt do trzeciego państwa, które udzieli zezwolenia na wyjazd.

Prawidłowo złożony wniosek, bez błędów formalnych zostaje potwierdzony odciskiem stempla w dokumencie podróży cudzoziemca. Od dnia złożenia poprawnego wniosku, do dnia udzielenia ostatecznego zezwolenia na pobyt czasowy z tytułu studiów, pobyt cudzoziemca uznaje się za legalny. Studenci podejmujący naukę w trybie stacjonarnym, w przeciwieństwie do tych uczących się zaocznie (lub w innej formie), nie muszą dodatkowo legalizować swojej pracy.

Karta pobytu czasowego (z tytułu ślubu z obywatelem Polski)

Cudzoziemiec może starać się o zezwolenie na pobyt czasowy na terenie RP z tytułu pozostawania w związku małżeńskim z obywatelem polskim. Osoba taka nie musi posiadać stabilnego, regularnego źródła dochodów, ubezpieczenia zdrowotnego, ani zapewnionego miejsca zamieszkania, w celu uzyskania stosownego pozwolenia.

Karta pobytu czasowego z tytułu ślubu z obywatelem polskim, udzielana jest na czas określony w karcie. Chęć podjęcia pracy nie musi być poświadczana żadnym dodatkowym dokumentem legalizacyjnym.

Poza wnioskiem o przyznanie karty, aktualnymi zdjęciami i kserokopią ważnych dokumentów podróży, cudzoziemiec powinien przedłożyć także do odpowiedniego organu:

• odpis aktu małżeństwa,
• kopię dowodu osobistego osoby, z którą pozostaje w związku małżeńskim.

Podstawą prawną do rozpatrzenia wniosku jest art. 158 ustawy o cudzoziemcach. Zezwolenie może być udzielone na okres dłuższy niż 3 miesiące, jeśli okoliczności związane z wystosowaniem wniosku (w tym przypadku zawarcie małżeństwa z obywatelem polskim) stanowiące podstawę wniosku, uzasadniają pobyt cudzoziemca na terenie RP w tym czasie.

Zezwolenie na pobyt czasowy absolwenta polskiej uczelni, w tym szkoły policealnej

Zezwolenie na pobyt czasowy przyznawany absolwentom polskich uczelni szukających pracy, udzielane jest na podstawie art. 186 ust. 1 pkt 6 ustawy o cudzoziemcach. Dokument jest wydawany jednorazowo, tuż po zakończeniu nauki na okres 9 miesięcy. Zaistniałe okoliczności uzasadniające pobyt cudzoziemca na terytorium RP przez czas dłuższy niż 3 miesiące, stanowią podstawę ubiegania się o to pozwolenie.

Cudzoziemiec będący absolwentem polskiej uczelni lub szkoły policealnej nie ma obowiązku posiadania zezwolenia na pracę w Polsce. Nie musi posiadać także żadnego dodatkowego dokumentu poświadczającego powierzenie wykonania pracy na tym obszarze.

Podobnie jak w przypadku reszty pozwoleń, także i w tym przypadku wnioskujący musi złożyć stosowny formularz, cztery fotografie i ksero ważnego dokumentu podróży. Dodatkowo urząd może wymagać przedłożenia:

• dyplomu ukończenia polskiej szkoły lub uczelni,
• dokumentu potwierdzającego posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego (zgodnie ust. z dn. 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych) lub potwierdzeniem pokrycia przez ubezpieczającego kosztów związanych z leczeniem na obszarze Polski,
• zaświadczenia potwierdzającego osiadanie odpowiednich środków finansowych niezbędnych do utrzymania się i powrotu,
• dokumentu poświadczającego posiadanie miejsca do zamieszkania.

Zatwierdzenie odpowiednio wypełnionego wniosku następuje po uzyskaniu odcisku stempla na dokumencie podróży cudzoziemca. Udzielenie zezwolenia nastąpić musi nie szybciej niż po upływie miesiąca od dnia wszczęcia postępowania.

Zezwolenie na pobyt stały z tytułu posiadania Karty Polaka

Posiadacz Karty Polaka może starać się o zezwolenie na pobyt stały na podstawie art. 195 ust. 1 pkt. 9 ustawy o cudzoziemcach. Osoba pochodząca z zagranicy, która zamierza osiedlić się na stałe na terytorium RP, może uzyskać pozwolenie na czas określony w zezwoleniu i nie musi posiadać pozwolenia na pracę w naszym kraju.

Formularz wniosku o udzielenie pozwolenia, ksero ważnego dokumentu podróży oraz 4 fotografie należy złożyć do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. Osoba posiadająca Kartę Polaka może zostać dodatkowo poproszona o dostarczenie:

• kserokopii aktualnej Karty Polaka,
• oświadczenia potwierdzającego zamiar stałego zamieszkania w Polsce.

Poprawne złożenie wniosku, nie posiadającego braków formalnych skutkuje odciskiem stempla w dokumencie podróży wnioskującego. Wówczas pobyt uznaje się za legalny do dnia uzyskania ostatecznego zezwolenia. Postępowanie w sprawie powinno zostać rozstrzygnięte nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia jego wszczęcia. Po uzyskaniu zezwolenia, cudzoziemiec uzyskuje kartę pobytu, która uprawnia go do podróży i wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy. Po raz pierwszy dokument wydawany jest przez wojewodę na okres 10 lat.

Obywatel z zagranicy, który posada zezwolenie na pobyt stały ma także pełne prawo do podejmowania pracy w Polsce, bez obowiązku posiadania zezwolenia na pracę. Cudzoziemiec dysponuje wówczas kartą pobytu, w której znajduje się adnotacja „dostęp do rynku pracy”.

Legalna praca opiekunek z Ukrainy w Niemczech

Kwestie legalności pracy są dla nas jako dla bezpośredniego pracodawcy priorytetowe. Z niezwykłą starannością dbamy o to, by każda współpracująca z nami osoba czuła się bezpiecznie, a jej pobyt za granicą był zorganizowany zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Legalizację pracy opiekunek pochodzących z Ukrainy regulują następujące zapisy mówiące o tym, że:

• pracownicy lub usługobiorcy, którzy posiadają dokumenty legalizujące ich pracę w Polsce, zwolnieni są z obowiązku dodatkowej legalizacji pracy w Niemczech, tylko wtedy, gdy wykonują usługi na rzecz swojego pracodawcy,
• podczas wykonywania pracy wyłącznie za granicą (np. w innym kraju UE), nie ma zastosowania żadna podstawa prawna, która nakazywałaby posiadanie zezwolenia na pracę lub wpisanie oświadczenia do ewidencji oświadczeń.

Główny Inspektor Pracy podkreśla, że niedopuszczalne jest legalizowanie pracy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez polskie organy (decyzja z dn. 25 września 2018 roku), przykładowo w następstwie wskazania na oświadczeniu innego kraju UE jako miejsca wykonywania pracy.

Jedyną pewną ścieżką legalnej pracy w Niemczech pozostaje uzyskanie każdej wizy w Ambasadzie Niemiec zezwalającej na pracę. Warunkiem koniecznym jest posiadanie znajomości języka niemieckiego na poziomie B1, potwierdzone odpowiednim certyfikatem (Goethe Institut).

Anna Adamczyk

W firmie CareWork pracuje już 7 lat. Swoją karierę rozpoczynała od stanowiska rekruterki, ale szybko awansowała na kierownika działu rekrutacji i szkoleń. Z wykształcenia pracownik socjalny, z zamiłowania specjalistka od kontaktów z ludźmi. Niejedna z współpracujących z nami opiekunek miała okazję przekonać się, jak profesjonalnie i z uśmiecham na twarzy realizuje swoje obowiązki.