Dna moczanowa to choroba, której nie można całkowicie wyleczyć. Można ją jednak kontrolować – w dużej mierze poprzez wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie. Dlatego zarówno chorzy, jak i opiekunowie osób cierpiących na artretyzm, powinni znać zalecenia żywieniowe przy wspieraniu leczenia tej choroby.
Dna moczanowa (artretyzm, podagra) to przewlekła choroba, która jest wynikiem nagromadzenia się zbyt dużych ilości kwasu moczowego we krwi. U chorych kwas moczowy przestaje być skutecznie wydalany i zaczyna się krystalizować. Kryształki zwane moczanami kumulują się w przestrzeni stawowej, co powoduje bolesne i nawracające stany zapalne.
Silny ból stawów to charakterystyczny, ale nie jedyny objaw artretyzmu. U osób cierpiących na tę chorobę można zaobserwować również obrzęk i zaczerwienienie skóry, tkliwość i uczucie ciepła w okolicach zaatakowanych stawów. Artretyzm skutkuje więc ograniczoną ruchomością stawów, a nieleczony prowadzi do ich nieodwracalnych uszkodzeń i deformacji, co w zasadzie oznacza utratę sprawności ruchowej oraz samodzielności.
Puryny to związki chemiczne będące głównymi składnikami kwasów nukleinowych (DNA i RNA). Obecne są w wielu produktach spożywczych, ale w niektórych jest ich więcej. Produktem, który powstaje w wyniku przemian metabolicznych puryn jest kwas moczowy.
U zdrowych osób większość kwasu moczowego, który jest końcowym metabolitem (produktem metabolizmu) związków purynowych, wydalana jest z moczem, część rozkładana jest w jelitach. Pewna ilość kwasu moczowego zostaje we krwi i jest to całkowicie naturalne. Problem pojawia się, gdy stężenie kwasu moczowego we krwi jest zbyt wysokie, bo prowadzi do zachorowania na dnę moczanową.
Nadmiar kwasu moczowego we krwi to stan określany hiperurykemią. Choć podwyższony poziom kwasu moczowego nie zawsze oznacza chorobę i może to nastąpić na skutek niewłaściwej diety, to stężenie kwasu moczowego utrzymujące się powyżej normy przez dłuższy czas może prowadzić do rozwoju poważnych schorzeń, takich jak nadciśnienie tętnicze, kamica nerkowa czy dna moczanowa.
Osoby, które cierpią na dnę moczanową, niezależnie od tego, czy są właśnie w trakcie zaostrzenia objawów choroby, czy też ich cofnięcia, powinny stosować dietę niskopurynową. Puryny powszechnie występują w produktach spożywczych i ich całkowite wyeliminowanie nie jest możliwe. Można jednak zredukować przyjmowanie puryn ograniczając spożycie produktów zawierających ich duże ilości. Do produktów bogatych w puryny zalicza się czerwone mięso, podroby, ryby, owoce morza, tłuszcze zwierzęce i alkohol.
Niewskazane jest spożywanie produktów z dużą ilością puryn, ponieważ mogą one prowadzić do zaostrzenia choroby. Wyeliminować lub chociaż ograniczyć należy:
Akceptowalne jest spożycie drobiu i niektórych ryb (łosoś, karp, dorsz, sandacz, mintaj) – najlepiej rzadko, w niedużych ilościach i w towarzystwie produktów o niskiej zawartości puryn.
Do niedawna uważano, że w przypadku nasilenia objawów, należy ograniczyć również spożycie warzyw, takich jak: szpinak, brokuł, brukselka, por oraz nasiona roślin strączkowych – fasoli, soi, soczewicy, grochu.
Najnowsze badania naukowe wskazują, że nie ma podstaw do eliminowania ich z diety osób z dną moczanową. Puryny w tych produktach zawarte są we frakcjach błonnika pokarmowego i są wydalane z organizmu, więc nie powodują hiperurykemii (wysokiego poziomu kwasu moczowego) u chorych na artretyzm. Ponadto produkty te są niskokaloryczne, a więc i pomocne przy kontrolowaniu masy ciała.
Chorym na artretyzm zaleca się dietę opartą o produkty bez puryn, z małą lub średnią ich zawartością:
Zmiana stylu życia, w tym sposobu odżywiania się, stanowi ważny element w leczeniu dny moczanowej. Chorym zaleca się dietę opartą na zasadach zdrowego żywienia, a więc dobrze zbilansowaną, ale z ograniczeniem podaży puryn. Dodatkowo bierze się pod uwagę indywidualne potrzeby – szczególnie te wynikające ze stanu zdrowia i związane z (także innymi niż dna moczanowa) chorobami, na które cierpią.
Oprócz przestrzegania zaleceń dotyczących produktów spożywczych, chorzy na dnę moczanową powinni dbać o również bilans płynów, utrzymywać prawidłową masę ciała i wykonywać ćwiczenia na ruchomość stawów.
Wprowadzenie zmian w posiłkach może wydawać się niełatwym zadaniem, ale warto podjąć ten wysiłek, bo dieta niskopurynowa może skutecznie pomóc obniżyć stężenie kwasu moczowego we krwi i poprawić komfort życia zmniejszając częstotliwość oraz intensywność napadów, a przede wszystkim spowolnić postęp choroby.
Warto szukać wsparcia w zmianie nawyków żywieniowych i korzystać z pomocy specjalistów – zapytać o zalecenia lekarza, skonsultować jadłospis z dietetykiem, a także posiłkować się publikacjami na temat żywienia w dnie moczanowej.
Dorota Lewandowska
Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.
