Choroby osób starszych – dna moczanowa

Rozwój i przebieg dny moczanowej u seniorów jest bardziej skomplikowany niż u młodszych pacjentów. Ma na to wpływ ogólny stan – gorsza kondycja zdrowotna, wielochorobowość, mniejsza zdolność do regeneracji oraz niska aktywność fizyczna i niewłaściwe odżywianie.

Dna moczanowa, znana również jako artretyzm, to choroba przewlekła, która jest wynikiem nagromadzenia się zbyt dużych ilości kwasu moczowego we krwi. U osób, które mają zaburzenia przemiany materii kwas moczowy przestaje być wydalany i zaczyna się krystalizować. Kryształki zwane moczanami odkładają się i rosną w stawach oraz tkance okołostawowej powodując stan zapalny i ból.

Dnę moczanową można odziedziczyć. Jej pierwotna forma związana jest z wrodzonym zaburzeniem metabolizmu. Na dnę moczanową można też zachorować. Wtórna dna moczanowa pojawia się w wyniku innych przyczyn niż odziedziczone zaburzenie metabolizmu, w następstwie choroby (np. nerek lub białaczki) albo błędów związanych ze stylem życia (nieodpowiednia dieta, źle przeprowadzona kuracja odchudzająca, nadużywanie alkoholu oraz przyjmowania niektórych leków odwadniających), na skutek których w organizmie chorego zaburzona zostaje równowaga kwasu moczowego. Może mieć też związek z chorobami przewlekłymi – cukrzycą typu II, nadciśnieniem tętniczym, otyłością. W każdym z tych przypadków skutek jest ten sam – organizm nie wydala kwasu moczowego, jak powinien.

Do czynników ryzyka związanych z zachorowaniem na dnę moczanową zaliczają się:

• płeć: artretyzm dotyka częściej mężczyzn niż kobiety,
• wiek: ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, u kobiet szczególnie po menopauzie,
• styl życia: dieta bogata w puryny zwiększa ryzyko zachorowania na artretyzm,
• waga ciała: nadwaga prowadzi do zwiększonej produkcji kwasu moczowego oraz obciąża stawy,
• przypadki zachorowań w rodzinie: osoby, u których w rodzinie występowały przypadki dny moczanowej są bardziej narażone na rozwój tej choroby,
• inne schorzenia: osoby z chorobami współistniejącymi takimi jak: nadciśnienie, cukrzyca, choroby nerek, zespół metaboliczny oraz inne schorzenia związane z przemianą materii są w grupie zwiększonego ryzyka.

Podsumowując, do rozwoju artretyzmu przyczyniają się: czynniki genetyczne, dieta bogata w puryny, otyłość, schorzenia związane z przemianą materii i niektóre leki.

Dna moczanowa jest podstępną chorobą – może nie dawać o sobie znać przez długie lata i rozwijać się bez objawów. Wczesne rozpoznanie dny moczanowej i podjęcie leczenia zwiększa szansę na spowolnienie choroby, jej łagodniejszy przebieg i co za tym idzie normalne funkcjonowanie. Brak działań w tym zakresie skutkuje bólem i utratą sprawności oraz samodzielności.

Etapy dny moczanowej:

• okres bezobjawowej hiperurykemii: podwyższone stężenie kwasu moczowego w surowicy krwi, brak objawów zapalania,
• okres ostrego zapalania stawów: ból pojawia się nagle, nasila się, ataki powtarzają się i mogą trwać nawet kilka tygodni,
• okres międzynapadowy: bezobjawowe okresy między napadami, na początku choroby są dłuższe, razem z jej rozwojem skracają się,
• okres przewlekłego zapalania stawów: dna zaawansowana, objawy o dużo mniejszym nasileniu, występują stale, stawy ulegają zniekształceniu, znacznie obniżona sprawność.

Nie, choroby nie można całkowicie wyleczyć, ale można ją kontrolować. Współpraca z lekarzem i edukacja na temat choroby pomagają skutecznie “zarządzać” artretyzmem. Dzięki przyjmowaniu leków, zmianom w diecie i stylu życia, można zahamować postęp choroby – zmniejszyć częstotliwość oraz intensywność napadów i zapobiec trwałym uszkodzeniom stawów.

Najczęściej pacjenci zgłaszają:

• Silny ból stawów

To najczęstszy i najbardziej charakterystyczny objaw artretyzmu. Zazwyczaj zaczyna się nagle i jest ostry. Często dotyczy stawu dużego palca u nogi, ale może także obejmować inne stawy.

• Obrzęk i zaczerwienienie

Skóra w okolicach zaatakowanego stawu staje się opuchnięta i czerwona. Skóra nad stawem może być napięta i błyszcząca.

• Nadwrażliwość i uczucie ciepła w stawie

Występuje nadwrażliwość na dotyk i uczucie gorąca w okolicach zaatakowanego stawu.

• Nawracające napady

Objawy mogą pojawiać się nagle i trwać od kilku dni do nawet kilku tygodni. Po okresie remisji ataki mogą wracać i powtarzać się z coraz większą intensywnością i częstotliwością.

• Ograniczona ruchomość stawów

Z powodu bólu i obrzęku, ruchomość stawu może być ograniczona. W dłuższej perspektywie może to prowadzić do trwałego uszkodzenia stawu i utraty jego funkcji.

• Powstawanie guzków

U chorych mogą tworzyć się tzw. guzki dnawe. To efekt odkładania się kryształków kwasu moczowego. Guzki pojawiają się najczęściej na skórze w okolicy stawów stóp i rąk oraz na małżowinach usznych. Mogą tworzyć się też w tkankach miękkich, a nawet w narządach wewnętrznych.

• Objawy ogólne

W niektórych przypadkach mogą występować objawy ogólne, takie jak: gorączka, zmęczenie i ogólne złe samopoczucie.

Rozwój i przebieg dny moczanowej (artretyzmu) u osób starszych jest bardziej skomplikowany niż u młodszych pacjentów. Ma to związek z występowaniem dodatkowych czynników. Seniorzy często cierpią na inne choroby przewlekłe, które mogą zwiększać ryzyko dny moczanowej i utrudniać jej leczenie. Część przyjmowanych przez nich leków, takich jak diuretyki, mogą zwiększać poziom kwasu moczowego we krwi i przyczyniać się do napadów. Zachorowanie i szybki postęp artretyzmu mają także związek z (niestety typowymi dla seniorów): brakiem aktywności fizycznej, niewłaściwą, źle zbilansowaną dietą i niewystarczającą ilością przyjmowanych płynów.

Przebieg choroby u osób starszych nierzadko jest cięży niż u młodszych pacjentów. Artretyzm może dotykać jednocześnie kilku stawów. Ataki występują częściej, trwają dłużej i mogą być bardziej intensywne. Częściej tworzą się guzki dnawe i łatwiej o trwałe uszkodzenia stawów. U starszych osób znacznie częściej występują problemy z poruszaniem się i wykonywaniem codziennych obowiązków.

Opiekując się seniorem z artretyzmem trzeba wiedzieć, że choroba znacząco wpływa na komfort życia. Napady utrudniają albo wręcz uniemożliwiają chorym normalne funkcjonowanie. Chroniczny ból i stan zapalny wpływają negatywnie na jakość i długość snu, co powoduje zmęczenie i osłabienie. Sztywność stawów wpływa na ich ruchomość, a zmniejszony zakres ruchu oznacza ograniczoną zdolność do realizacji prostych zadań. Niestety ta choroba może prowadzić nawet do nieodwracalnych uszkodzeń i deformacji stawów, a więc niepełnosprawności. 

Zmaganie się z objawami choroby może mieć negatywny wpływ na psychikę, powodować stres i frustrację. U niektórych chorych można zaobserwować obniżony nastrój, czasami jest to wręcz drażliwość lub nerwowość.

Obowiązki opiekuńcze związane z dną moczanową u podopiecznego oznaczają przede wszystkim pomoc w kontrolowaniu choroby. Wśród nich należy wymienić: realizację zaleceń lekarza, przypominanie o przyjmowaniu przepisanych leków, zaplanowanej wizycie lekarskiej i badaniach. Istotne jest również pilnowanie diety podopiecznego, czyli gotowanie niskopurynowych posiłków i dbanie o bilans płynów. To bardzo ważne zadania, które mają realne przełożenie na stan zdrowia i samopoczucie podopiecznego. Dodatkowo można pomagać w wykonywaniu ćwiczeń zaleconych na ruchomość stawów oraz przygotowywać kompresy zmniejszające ból i obrzęk podczas ataków. Nie należy wprowadzać własnych metod leczenia.