Proces starzenia się społeczeństwa pociąga za sobą konsekwencje, które oddziałują lub mogą oddziaływać na wiele aspektów naszego życia, zarządzania państwem i krajowej gospodarki. Jednym z nich jest kwestia dostosowania przestrzeni publicznych oraz mieszkalnych do potrzeb osób starszych.
26 września 2016 roku w Ambasadzie Królestwa Danii w Warszawie odbyła się konferencja prasowa dotycząca przedsięwzięcia zrealizowanego w polsko-duńskiej kooperacji o nazwie „U siebie mimo wieku”. Projekt polegał na urządzeniu jednego z mieszkań w stolicy jako wzorcowego mieszkania dla seniora i został włączony jako integralna cześć obchodzonego od 26 września do 2 października Warszawskiego Tygodnia Seniora
Projekt został zrealizowany dzięki współdziałaniu Ambasady Królestwa Danii, Krajowego Instytutu Gospodarki Senioralnej oraz Fundacji Zaczyn. Patronat honorowy nad przedsięwzięciem objęła Fundacja Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie Bez Barier”
Spotkanie otworzył ambasador Danii Ole Egberg Mikkelsen, który z dużym zaangażowaniem mówił o sytuacji demograficznej w Polsce. Ambasador podkreślał, że o ile na początku lat 90-tych średnia życia oscylowała w Polsce blisko 70 lat, o tyle dzisiaj sięga prawie 80 lat, co jest zbieżne ze średnia życia dla państw członkowskich Unii Europejskiej. Wiąże się to z konkretnymi wyzwaniami w sferze polityki ludnościowej: starzenie się społeczeństwa, zmniejszenie liczby osób aktywnych zawodowo, zwiększone zapotrzebowanie na usługi medyczne i wspierające ludzi starszych.
Dania, która stoi wobec podobnych wyzwań radzi sobie z nimi podnosząc wiek emerytalny i inwestując w popularyzację rozwiązań technologicznych, które pomagają osobom starszym w jak najdłuższym, samodzielnym egzystowaniu. W przypadku Danii mamy do czynienia z bardzo długą tradycją rozwijania usług publicznych w sektorze zdrowia, co czyni ten kraj doskonałym partnerem w realizacji podobnych projektów.
Po ambasadorze głos zabrała dr Agnieszka Cieśla architekt i urbanista, specjalista w zakresie zagadnień związanych ze starzeniem się społeczeństwa i jego konsekwencji w przestrzeni, właściciel firmy DRC. Dr Cieśla była projektantem mieszkania dla seniora oraz nadzorowała jego realizację. Prelegentka w swoim wystąpieniu przypomniała, że aktualnie w Polsce mamy do czynienia ze „srebrną rewolucją”, zwaną również II przejściem demograficznym. Zjawisko to związane jest z wydłużeniem się życia i zmniejszeniem dzietności. Jako symboliczną datę rozpoczęcia tego procesu można przyjąć 2014 rok. W Polsce zrównała się wówczas liczba osób w wieku poniżej 15 lat i osób w wieku powyżej 65 lat.
Dr Cieśla podkreślała, że „srebrną rewolucję” należy widzieć w kategoriach wyzwań i możliwości. Starzenie się społeczeństwa to duży wzrost populacji osób starszych (szacuje się, że do 2025 roku liczba osób w wieku 80+ podwoi się) oraz gwałtownie rosnące koszty opieki. To także zmniejszająca się liczba osób aktywnych zawodowo przy jednoczesnym wzroście zapotrzebowania na opiekunów osób starszych. Szacunki mówią o deficycie 20 milionów opiekunów w UE do 2020 roku. Z drugiej strony bardzo pozytywnym jest obserwowany na zachodzie trend zdrowego starzenia się. Rozwijane są również nowe modele opieki oparte na opiece domowej, która umożliwia osobom starszym jak najdłuższe pozostawanie w swoim domu. Dla sektora prywatnego osoby starsze to nowy rosnący rynek, który aktualnie obejmuje już 85 milionów konsumentów w Unii Europejskiej i z czasem będzie się coraz bardziej powiększał.
Starzenie się związane jest przede wszystkim z utratą samodzielności i koniecznością szukania pomocy u innych. Kluczową dla seniorów jest kwestia mieszkaniowa. Jak twierdzi dr Cieśla – osoby starsze spędzają w swoim mieszkaniu aż 4/5 dnia, przy czym 80% z nich twierdzi, że pragnie pozostać w swoim domu jak najdłużej. Osoby starsze nie chcą przenosić się ani do swoich krewnych, ani do domu opieki – wolą być u siebie.
Obecnie zmienia się model przeżywania starości w Polsce. Wiek emerytalny osiąga aktualnie pokolenie wyżu demograficznego z lat 50-tych. Oznacza to, że większa niż dotychczas grupa seniorów będzie mieć wyższe wykształcenie. Seniorzy ci w większości dysponować będą własnym, samodzielnym mieszkaniem i wyższymi przeciętnymi dochodami z tytułu wyższych niż dotychczas świadczeń emerytalnych. Osoby starsze będą również częściej korzystały z Internetu. Inna będzie także świadomość osób starszych, które będą chciały aktywnie funkcjonować w społeczności lokalnej, być aktywnymi fizycznie i jak najdłużej pozostawać w dobrym zdrowiu. Wiąże się to z wydłużeniem długości życia, ale również z mniejszym korzystaniem z całodobowej opieki zdrowotnej. Seniorzy jutra to nowa grupa konsumentów, która będzie generować popyt na inne niż dotychczas produkty i usługi, także w zakresie wyposażenia mieszkań, które powinny być przyjazne osobom starszym.
Polska jest idealnym krajem, w którym koncepcja mieszkań dla seniorów może być realizowana. Wynika to przede wszystkim z tradycji i obyczajowości, które nie uznają oddawania osób starszych do domów opieki. W naszym kraju nie ma także infrastruktury, która umożliwiałaby oddanie seniorów do domu opieki – brak rozwiniętej sieci placówek opiekuńczych. Ponadto charakterystyczna w naszym kraju niechęć do wynajmu warunkuje posiadanie mieszkań na własność. Taki stan rzeczy jest celowy w sytuacji nakładów inwestycyjnych na adaptację mieszkań z uwzględnieniem potrzeb seniorów.
W ramach definicji wzorcowego mieszkania dla seniora dr Cieśla wskazała następujące jego cechy:
Architekt Jan Cieśla, który współrealizował projekt podkreślał, że – przy założeniu, że miesięczny koszt opieki w dobrym ośrodku to ok. 4000 PLN – za roczny koszt utrzymania w domu opieki można kupić wysokiej jakości specjalistyczne wyposażenie mieszkania senioralnego. Przy tym mieszkanie pozostaje elementem majątku rodzinnego i może być traktowane jako inwestycja międzypokoleniowa.
Realizację projektu stanowi wzorcowe mieszkanie dla seniora, zlokalizowane w Warszawie przy ul. Wrzeciono 2. Mieszkanie położone jest w dogodnej lokalizacji – 5 min/250m od stacji Metro Wawrzyszew. Jest to mieszkanie 50 m2, w nowym budynku, dostępnym dla niepełnosprawnych. Adaptację mieszkania na potrzeby osób starszych osiągnięto stosując układ przestrzenny bez barier architektonicznych. Szczególny nacisk położono na wyposażenie kuchni i łazienki w meble i urządzenia stanowiące odpowiedź na ograniczenia użytkownika.
Przy adaptacji mieszkania wykorzystano:
Dorota Lewandowska
Pełnomocnik Zarządu ds. jakości w firmie CareWork oraz Redaktor Naczelna portalu i kwartalnika arbeitlandia.eu. Ukończyła politologię na UAM w Poznaniu i posiada uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego, certyfikowany Fachberater für Betreuung in häuslicher Gemeinschaft, doradca niemieckiego instytutu badawczo-szkoleniowego IQH. W branży opieki nad osobami starszymi w Niemczech pracuje już ponad 20 lat.
