Opieka nad osobą leżącą 

Osoby w podeszłym wieku bardzo często ze względu na przebyte choroby i słabą kondycję fizyczną, nie są w stanie poruszać się samodzielnie. W takim przypadku wsparcie ze strony członka rodziny lub opiekuna jest niezbędne. Jak zadbać o komfort seniora? W artykule znajdziesz praktyczne porady i wskazówki, dzięki którym opieka stanie się skuteczniejsza i mniej obciążająca zarówno dla opiekuna, jak i osoby starszej.

Co należy do obowiązków opiekunki osoby starszej? 

W pracy opiekuna osoby starszej bardzo ważne jest, aby ze zrozumieniem i cierpliwością odpowiadać na potrzeby seniora. Zadaniem opiekunki jest pomoc w codziennych czynnościach, ale także dbanie o dobre samopoczucie podopiecznego. Dokładny zakres obowiązków uzależniony jest od indywidualnych potrzeb seniora. Zasadniczo jednak koncentruje się on na następujących czynnościach: 

• organizowanie czasu wolnego, na przykład poprzez czytanie książek, rozmowy, słuchanie muzyki lub inne aktywności dostosowane do możliwości seniora; 
• pomoc w codziennych czynnościach, takich jak kąpiel, ubieranie się, przygotowywanie i podawanie posiłków;
• dopilnowanie przyjmowania leków oraz monitorowanie stanu zdrowia, zgodnie z zaleceniami lekarza;
• zapewnienie wsparcia emocjonalnego i towarzystwa;
• utrzymywanie higieny osobistej seniora oraz czystości w jego otoczeniu; 
• współpraca z rodziną i innymi opiekunami w celu zapewnienia kompleksowej opieki. 

Wraz z wiekiem organizm traci sprawność. Dodatkowo, jeśli senior doświadczył poważnych problemów zdrowotnych, jego kondycja fizyczna może być bardzo słaba. Udar mózgu, zawał, rozległe złamania, Alzheimer czy Parkinson – każde z tych schorzeń może skutkować długotrwałym unieruchomieniem w łóżku. Długie leżenie negatywnie wpływa na zdrowie, prowadzi do osłabienia mięśni, nasilenia osteoporozy i powstawania odleżyn. Dlatego opieka nad osobą leżącą obejmuje szerszy zakres obowiązków. 

Przygotowanie pokoju dla osoby leżącej 

Stworzenie komfortowego środowiska dla seniora leżącego w łóżku może pozytywnie wpłynąć na jego samopoczucie i zdrowie. Warto zacząć od prostych rzeczy w najbliższym otoczeniu – założenia pachnącej pościeli i regularnego wietrzenia pokoju. Jeśli senior nie widzi przeciwwskazań – postaw świeże kwiaty lub ramki ze zdjęciami bliskich mu osób. To nie tylko ozdoba, ale i mały krok ku przemianie pokoju w miejsce pełne życia i energii. Zwróć uwagę na położenie łóżka – czy jest ono komfortowe dla seniora? Czy w danej pozycji łóżka nie przeszkadza mu światło słoneczne w dzień lub oświetlenie uliczne w nocy? Czy senior z danego miejsca widzi, co dzieje się w pokoju lub kuchni? Czasem niewielkie zmiany w aranżacji przestrzeni mogą sprawić, że senior nie będzie czuł się wyobcowany. 

Utrzymanie higieny seniora 

Dla osoby leżącej utrzymanie higieny nabiera szczególnego znaczenia. Codzienna pielęgnacja, najlepiej w godzinach porannych, powinna stać się ważnym rytuałem. Oto rzeczy, o których trzeba pamiętać podczas zabiegów pielęgnacyjnych: 

• informowanie podopiecznego o każdym planowanym zabiegu pielęgnacyjnym;
• mycie rąk i zdejmowanie biżuterii przed rozpoczęciem czynności higienicznych;
• wykazywanie się cierpliwością oraz ochroną prywatności seniora podczas pielęgnacji;
• zapewnienie odpowiedniej temperatury w pomieszczeniu, unikanie wykonywania zabiegów zaraz po wietrzeniu i zachowanie ostrożności przy otwieraniu okna po pielęgnacji;
• dbanie o czystość otoczenia seniora, w tym natychmiastowa wymiana poplamionych prześcieradeł i pościeli;
• szanowanie przyzwyczajeń i życzeń osoby starszej;
• zachęcanie podopiecznego do samodzielnego wykonywania niektórych czynności, w celu aktywizacji i wsparcia jego mobilności. 

Zapobieganie odleżynom osób leżących 

Profilaktyka przeciwodleżynowa zawsze wchodzi w zakres obowiązków opiekunki zajmującej się osobą leżącą. Odleżyny mogą prowadzić do powstania bolesnych ran, które trudno zagoić. Zapobieganie powstawaniu odleżyn polega na wykonywaniu m.in. następującego zakresu czynności: 

• Odpowiednia pielęgnacja skóry – po każdym myciu, należy wytrzeć skórę, aby ta nie pozostała mokra. Zaleca się stosowanie delikatnych metod suszenia skóry. Przykładowo, preparaty z panthenolem i olejkiem migdałowym poprawiają elastyczność skóry, odżywiają ją i hamują rozwój mikroorganizmów. 
• Regularna zmiana pozycji leżącej co 2-3 godziny – bardzo pomocne są łóżka rehabilitacyjne z regulowanym podparciem pleców, nóg oraz głowy, które znacząco ułatwiają zmianę pozycji ciała podczas leżenia. W praktyce przeciwodleżynowej dobrze sprawdzają się specjalne materace, które zmniejszają nacisk ciała podczas leżenia. Materace przeciwodleżynowe wykorzystują specjalne systemy powietrzne, które rozkładają ciśnienie na ciele, a tym samym redukują ryzyko powstawania odleżyn, poprawiają krążenie krwi i zmniejszają ból w wyniku ograniczonego nacisku na szczególnie wrażliwe obszary na ciele. Jeśli kondycja seniora pozwala na zmianę pozycji na siedzącą, zachęcajmy podopiecznego do siedzenia w łóżku, na jego krawędzi oraz do korzystania z wózka i wykonywania prostych ćwiczeń. 
• Działania profilaktyczne - należy uważnie obserwować ciało seniora, by odpowiednio wcześnie zauważyć zaczerwienienie naskórka, które może prowadzić do powstania odleżyn.

Gotowanie i karmienie osoby leżącej 

Przygotowanie potraw dla osoby leżącej wymaga uwzględnienia nie tylko preferencji smakowych, ale także indywidualnych zaleceń lekarskich. Najlepsze będą potrawy miękkie, łatwe do połknięcia oraz delikatne dla żołądka. Dieta powinna być lekkostrawna i zbilansowana, bogata w białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i sole mineralne. Aby zapobiegać zaparciom, ważne jest włączenie dużej ilości błonnika z warzyw, owoców, pełnoziarnistego pieczywa, kasz i brązowego ryżu oraz odpowiednie nawodnienie. Zaleca się przyjmowanie 2-3 litrów płynów dziennie.  

Dla seniorów, którzy spożywają posiłki samodzielnie, dużym ułatwieniem będzie stolik do łóżka z rozkładanymi nogami oraz naczynia z wygodnymi uchwytami. W sytuacji, gdy opiekun asystuje przy karmieniu, ważne jest, aby senior siedział w wygodnej pozycji półsiedzącej i miał czas na spokojne jedzenie. Jeśli senior nie jest w stanie jeść samodzielnie, a karmienie odbywa się w pozycji leżącej lub półleżącej, musimy zachować ostrożność, aby pokarm był podawany w taki sposób, by uniknąć zachłyśnięcia. 

Aktywność fizyczna seniora 

Ruch ma kluczowe znaczenie dla wszystkich procesów życiowych. Brak aktywności, szczególnie u osób starszych, może prowadzić do problemów z układem kostno-stawowym, mięśniowym, sercem i przemianą materii. Dlatego nawet osoby leżące powinny wykonywać aktywność fizyczną, w miarę swoich możliwości. 

Jeśli senior może wstawać z łóżka, staraj się, aby robił to codziennie przez 1-2 godziny, przy użyciu chodzika lub wózka. W przypadku osób stale leżących pomocne mogą być ćwiczenia izometryczne na stawy i delikatne masaże mięśni. Nie zapominaj także o ćwiczeniach oddechowych, które pomagają zapobiegać dolegliwościom płuc – proste zadania jak nadmuchanie balonika czy wydmuchiwanie powietrza przez rurkę do pojemnika z wodą mogą okazać się bardzo pomocne. 

Czas wolny z seniorem leżącym 

Organizacja czasu wolnego osobom, które nie poruszają się samodzielnie, wymaga kreatywności i empatii. Ograniczenie aktywności do oglądania telewizji może prowadzić do uczucia izolacji i obniżenia samopoczucia. Gry karciane i planszowe to świetna rozrywka, która jednocześnie stymuluje umysł. Rozwiązywanie krzyżówek i łamigłówek to kolejny sposób na pobudzenie myślenia i zapobieganie demencji. Dobrym punktem wyjścia do rozmów z podopiecznym może być wspólne oglądanie zdjęć. Tego typu aktywności budują bliższą więź i są dobrym ćwiczeniem dla mózgu. Więcej inspiracji na wspólne spędzanie czasu możesz znaleźć w naszym artykule – 30 zajęć dla seniora.  

Nastawienie psychiczne osoby leżącej 

Troska o komfort psychiczny osoby leżącej to coś więcej niż tylko odpowiednia pielęgnacja. Dla dobrego stanu psychicznego chorego niezbędne jest, aby nie czuł się ciężarem dla rodziny. Opiekunowie i bliscy powinni aktywnie wspierać go emocjonalnie, zapraszając do uczestnictwa w codziennym życiu, dzieląc się sprawami domowymi i planami na przyszłość. To buduje poczucie przynależności i wartości. Dostosowanie ilości rozrywek i zajęć do nastroju chorego pozwala na zachowanie równowagi – czas na samotność czy odpoczynek jest równie ważny, jak aktywność i kontakt z innymi.