Samotność – poczucie wyobcowania, wykluczenia, bycia pomijanym a nawet zapomnianym to poważny problem osób starszych również w Niemczech. Niestety z czasem słabną relacje rodzinne i przyjaźnie. W otoczeniu seniorów jest coraz mniej bliskich osób. Trudniej o kontakty towarzyskie, spotkania i rozmowy. Właśnie dlatego rola opiekunów seniorów jest szczególna. To ich obecność sprawia, że osoby starsze czują się akceptowane. Mogą dzielić się swoimi troskami, opowiadać o wydarzeniach ze swojego życia lub wyrażać swoje opinie na bieżące tematy. Mają się do kogo zwrócić, ma ich kto wysłuchać – to bardzo ważne.
Praca opiekunów osób starszych w Niemczech obejmuje nie tylko czynności opiekuńcze związane z higieną i pielęgnacją podopiecznych oraz prowadzeniem domu. To w dużej części spędzanie czasu z seniorami. Czasami podopiecznym wystarcza już sama obecność drugiego człowieka, świadomość, że w domu jest ktoś na kogo można liczyć i do kogo można się zwrócić o pomoc. Są też tacy seniorzy, którzy lubią opowiadać, a nawet dyskutować. Cieszy ich wspólny czas, okazywane zainteresowanie i możliwość rozmowy na prawie każdy temat.
Inicjując rozmowę opiekunowie osób starszych powinni jednak unikać tematów drażliwych lub trudnych. Nie można celowo sprawiać przykrości seniorowi, wprowadzać go w negatywny nastrój, budzić lęków i złych wspomnień. Jeśli rozmowa pójdzie w złą stronę, lepiej się wycofać i sprytnie zmienić temat.
Dlaczego warto rozmawiać z podopiecznym? Bo pozwala to budować, tak ważne w pracy z ludźmi, relacje. Komunikacja w każdej dziedzinie ma ogromny wpływ na zaufanie. Również w opiece nad osobami starszymi w Niemczech, pozytywnie wpływa na atmosferę na zleceniu i przekłada się na dobre kontakty z seniorem. Dobrze jest aktywizować podopiecznego – zadawać pytania, pozwalać się mu wypowiedzieć i słuchać, co ma do powiedzenia. Dzięki temu wykonywanie czynności opiekuńczych staje się często łatwiejsze – senior, który darzy opiekuna sympatią lepiej współpracuje.
Trzeba pamiętać jednak, że umiejętności i możliwości komunikacyjne osób starszych nie zależą tylko od chęci, czy charakteru, ale w dużej mierze od stanu ich zdrowia. Seniorzy nie zawsze są w stanie formułować swoje myśli z łatwością i wypowiadać się płynnie. Niestety wiek i choroby osłabiają sprawność intelektualną. I tak – nawet seniorzy w niezłej formie, często zapominają i mylą fakty. Nieraz uważają, że mają rację, choć wcale tak nie jest. Dodatkowo komunikację z opiekunami utrudniają ich problemy ze słuchem lub posługiwanie się dialektem. Opiekunowie osób starszych muszą zatem wykazać się dużą cierpliwością i nie zniechęcać się nawet, jeśli ich umiejętności językowe nie są najlepsze.
Zdecydowanie niełatwe zadanie stoi przed opiekunami osób, które cierpią na demencję. Postęp choroby powoduje spadek zdolności poznawczych – ogranicza lub uniemożliwia seniorom zrozumienie rzeczywistości i prawidłową ocenę sytuacji. Problemy z pamięcią długotrwałą powodują, że chorzy nie są w stanie wspominać, a zaburzenia pamięci krótkotrwałej oznaczają trudności z nawiązaniem sensownej rozmowy na bieżąco. Nie oznacza to jednak, że komunikacja z takimi osobami nie ma sensu. Wręcz przeciwnie – trzeba rozmawiać, bo jest to forma ćwiczenia mózgu i stymulowanie funkcji językowych. Przydatne będą tu kompetencje komunikacyjne, umiejętność dopasowania treści i formy przekazu do stanu chorego, dyplomacja i szczególna, choć trudna do opisania, umiejętność postępowania z podopiecznymi z otępieniem.
Seniorzy szczerze doceniają troskę opiekunów o swoje samopoczucie. Rozmowy o zdrowiu są nie tylko pretekstem do konwersacji, ale dają też opiekunom cenną wiedzę na temat stanu ich podopiecznych. Informacja o źle przespanej nocy lub gorszej formie może być ważnym sygnałem dla opiekuna, aby obserwować zachowanie seniora i ewentualnie zmienić plany dotyczące przebiegu dnia. Jeśli senior zgłasza konkretne symptomy, warto je zapamiętać – może się to przydać w rozmowie z lekarzem i umożliwi reakcję, gdyby zaczęło dziać się coś niepokojącego.
Większość seniorów funkcjonuje według stałego planu i dobrze znajduje się w utartym rytmie. Choć w organizacji dnia seniora zmienia się zazwyczaj niewiele, warto zagadać czasami na temat form spędzania czasu – opowiedzieć o bieżących, zwykłych sprawach i zaangażować go w codzienne życie. Zakomunikować przewidziane aktywności, jak na przykład spacer, odwiedziny córki czy wizyta u lekarza. Opowiedzieć o swoich obowiązkach związanych z prowadzeniem domu, skonsultować listę zakupów lub menu na dany dzień. Warto rozmawiać o przebiegu danych czynności – pogawędzić o oglądanym właśnie programie, rozgrywanej właśnie planszówce, pokonywanej w trakcie spaceru drodze. Jeśli podopieczny uczestniczy w jakichś zorganizowanych zajęciach albo jeździ do dziennego domu opieki, warto spytać, jak spędził czas i jak mu się podobało.
Osoby starsze z reguły lubią wspominać. Można wykorzystać do tego stare zdjęcia, rodzinne albumy i dopytywać o widoczne na nich miejsca i obecnych ludzi. To dobra metoda na poznanie seniora. Można się dowiedzieć, jakie życie prowadził, czym się zajmował, jak spędzał czas. Osoby starsze mają z racji wieku bogate doświadczenie i ciekawe historie do opowiedzenia. Dla opiekuna to często okazja na nauki, a dla seniora świetne ćwiczenie pamięci.
Świetnym tematem do rozmów są zwyczaje panujące w Niemczech. Nie tylko przy okazji świat, można dowiadywać się o tradycje charakterystyczne dla regionu, z którego pochodzi podopieczny lub te wyjątkowe – kultywowane tylko w jego rodzinnym domu. Pozwoli to dowiedzieć się nie tylko więcej o seniorze, ale także o kulturze (potrawach, rytuałach, obrzędach) danego landu lub nawet całych Niemiec, co może być bardzo przydatne w dalszej pracy opiekuna osób starszych w Niemczech, oraz opowiedzieć coś o Polsce i swoich rodzinnych stronach.
Seniorów można zachęcać do konwersacji prosząc, aby streścili czyli opowiedzieli swoimi słowami o rzeczach, którymi zajmowali się w ciągu dnia. Jeśli senior, podczas gdy opiekun wykonywał prace domowe, oglądał serial i czytał gazetę albo książkę, można spytać go o czym były i jaką ma opinię na ich temat. Podopiecznego na pewno ucieszy takie zainteresowanie i możliwość zrecenzowania opiekunowi filmu lub lektury.
Osoby starsze tracą zainteresowania, przestają pielęgnować swoje pasje i poświęcać czas sprawom, które kiedyś naprawdę ich zajmowały. W przeszłości jednak często miały ciekawe hobby albo szczególnie lubiły coś robić. Mogło być to na przykład gotowanie, majsterkowanie, sport albo podróże. Można się zdziwić!
Warto też podpytywać o aktualne zamiłowania. Jeśli seniorowi szczególną przyjemność sprawia przyglądanie się przyrodzie podczas spacerów, gra w karty albo słuchanie muzyki, trzeba, jeśli to tylko możliwe, włączyć je do harmonogramu dnia.
Zdarza się, że osoby starsze wracają wielokrotnie do tego samego tematu, opowiadają te same historie. Nie szkodzi! Znaczenie ma tu nawiązanie i utrzymywanie kontaktu. Nie muszą być to długie, poważne rozmowy. Tak naprawdę temat nie jest najważniejszy, liczy się sama rozmowa. Pogawędki przy cieście o pogodzie to też dobra forma integracji! Zastanawiasz się, co jeszcze poza wspólnymi rozmowami możesz zaproponować seniorowi? Sprawdź propozycje 30 zajęć dla osoby starszej oraz zasady terapii zajęciowej - ergoterapii.
Jagoda Wawrzynowicz
Przez wszystkich nazywana Jagodą, w firmie CareWork pełni rolę dyrektora do spraw rozwoju biznesu. Z branżą opiekuńczą związana jest ponad 20 lat i zna ją od podszewki, gdyż zaczynała jako opiekunka seniorów. W swojej karierze zawodowej zajmowała się także szkoleniem językowym i merytorycznym osób zainteresowanych pracą w opiece, a także organizacją usług opiekuńczych w Polsce. To ostatnie czyni z niej ekspertkę w zakresie faktycznych oraz prawnych różnic pomiędzy opieką w naszym kraju i u naszych zachodnich sąsiadów. O współpracujące z CareWork opiekunki dba także pełniąc funkcję inspektora danych osobowych.
